Новости за 21.09.2020

د سولې لپاره د نوبل جایزې ګټونکې ملالې يوسفزۍ د افغانستان د جنګ پر ښکېلو غاړو غږ کړی چې د ښځو حقونه په نظر کې ونيسي. هغې د سېپټېمبر په ۲۱مه د سولې د نړيوالې ورځې په مناسبت له مشال راډيو سره په ځانګړو خبرو کې وويل چې له طالبانو سره په مذاکراتو کې دې د ښځو غږ واورېدل شي. "امن زموږ د سيمو لپاره ډېر ضروري دی. زموږ خلک د جنګونو له لاسه بې کوره شوي او خپل خپلوان یې بايللي دي. اوس چې د افغانستان د امن خبرې روانې دي نو هيله مو دا ده چې امن به راشي. خو په دې کې دا ډېره ضروري ده چې دوی د مدني ټولنې او په ځانګړې توګه د ښځو اوازونه خامخا واوري. Читать дальше...

د افغانستان جمهور رئیس دوهم مرستیال سرور دانش بامیانو ولایت کې د خپلو وروستیو څرګندونو په اړه وضاحت ورکړ. ښاغلي دانش د دوشنبې په ورځ «۱۳۹۹ کال د وږې ۳۱» ولسمشرۍ ماڼۍ کې د سولې نړیوالې ورځې په مناسبت جوړې شوې غونډه کې وویل، د ده هدف تېرو حکومتونو او یا شخصیتونو ته سپکاوی نه، بلکې خلکو ته د جمهوریت او امارت ترمنځ توپیر په ګوته کول وو. ښاغلی دانش زیاتوي: "د دې پرتلې هدف نه قومي او نه هم شخصي و، موږ ټول خپل تاریخ، فرهنګ، قومونو، مشرانو، تاریخي شخصیتونو لکه احمد شاه دراني او امان‌الله خان ته درناوی... Читать дальше...

د سویډن په کارولینسا انسټیوټ کې د وبايي ناروغیو د څانګې پروفیسوره انامیا ایکسټروم وايي ټول باید ومني چې له کرونا سره به د اوږدې مودې لپاره ژوند کوو. نوموړې د ازادي راډیو د بالکان څانګې له والونا تیلا سره خبرو کې تشریح کړې چې ولې د کویډ ۱۹ سره د سویډن چلند د نورو هېوادونو په مقایسه اغیز لرونکی و

په پاکستان کې د اپوزیشن یو شمېر ګوندونو د هېواد په سیاسي چارو کې د اېسټیبلېشمنټ د لاسوهنې درولو او له نوي سره د رڼو انتخاباتو غوښتنه کړې. دا غوښتنه د سېپټېمبر پر ۲۰مه په اسلام اباد کې تر هغې ګڼګوندیزې غونډې وروسته شوې چې کوربه یې پیپلز ګوند وو. په اعلامیه کې راغلي چې اپوزیشن به د حکومت پر وړاندې تګلاره جوړوي. د پاکستان تحریک انصاف په مشرۍ حکومت وايي، اپوزیشن ګوندونه ځان له احتسابه د ژغورلو لپاره دا ډول غونډې کوي. حکومت او انتخاباتي کمېشن هم په تېرو دوو کلونو کې په بیا بیا ویلي چې د ۲۰۱۸ز کال انتخابات راڼه او منصفانه ول. Читать дальше...

د هېواد په شمالي ولایت بلخ کې سیمه‌ییز چارواکي د سلګونه غیر قانوني دیني مدرسو د فعالیت په اړه اندېښمن دي. د بلخ د حج او اوقاف مشر محمود دانشجو وايي چې تازه‌یې څه باندې ۱۱۰ دیني مدرسو ته د فعالیت جواز وېشلی، خو لا هم څه باندې ۴۰۰ نورې مدرسې په غیر قانوني ډول فعالې دي. ښاغلی دانشجو وايي چې له جواز پرته او نا ثبت شوې مدرسې اکثراً په ناامنو ولسوالیو او لیرو پرتو سیمو کې فعالیت لري. هغه زیاته کړه: " موږ په هڅه کې یو چې پر ډېرو مدرسو کنټرول پیدا کړو او ترې نظارت وکړو، خو تقریباً ټولې غیر قانوني... Читать дальше...

مهدي حسن وايي، دا لومړۍ ځل دی چې سياسي ګوندونو د لادرکه کسانو ستونزه راپورته کړې ده. هغه هيله وښووله چې دغه ګوندونه به په دې اړه خپلې هلې ځلې تېزې کړي او لږ تر لږه به په خلکو کې د لادرکه کسانو په اړه پوهه خپره کړي.

افغانستان سره د نړیوالو مرستو د دوام اساسي شرط له فساد سره مبارزه ده. د افغانستان د تدارکاتو ملي اداره وايي، وروستیو شپږو کلونو کې دوی له ۶۶ میلیارده افغانیو زیاته سپما کړې ده. د دې ادارې ویاند رامین ایاز د دوشنبې په ورځ «۱۳۹۹ کال د وږې ۳۱» ازادي راډیو ته ویلي، دغه پیسې د روڼتیا تأمینولو په موخه د یادې ادارې د هر اړخیز څار پایله ده. ښاغلي ایاز دا خبرې د نړیوال بانک د راپور د خپرېدو په اړه کړي او زیاتوي: "د تدارکاتو له پروسې د دې ادارې او د تدارکاتو کمېسیون څار لامل شوی چې د تېرو شپږو کلونو... Читать дальше...

د امریکا د نوي فضایي ځواک لومړنۍ ډله له هېواده بهرپه قطر کې ځای پرځای شوې. د دغه ځواک فعالیت به ډېر پرفضا متمرکز وي او هغه به د سپوږمکیو په وسیله مخ ته وړي. امریکایي پوځي چارواکي وایي، دغه ځواک به د دښمن مانورونه څاري او فضا به ساتي چې د جګړو په ډګر بدله نه شي. د امریکا د فضایي ځواک دغه شل کسیزه ډله د قطر په العدید هوایي اډه کې چې په سیمه کې د امریکا د پوځ لویه پوځي اډه بلل کېږي، ځای پرځای شوې. دا د امریکا د وسله والو ځواکونو شپږمه څانګه ده چې له ۱۹۴۷م کال وروسته د امریکا د پوځ په چوکاټ کې جوړېږي. Читать дальше...

د ډله‌ییز جنسي تېري په پېښه کې د یوه وژل شوي ۱۳ کلن ماشوم کورنۍ له حکومت څخه د عدالت غوښتنه کوي. بل‌خوا د کندهار امنیتي چارواکي وايي د پېښې په تړاو یې د یوې امنیتي پوستې قوماندان له څلورو پولیسو سره یوځای نیولي دي. په دې اړه پوره جزئیات له کندهاره د ازادي راډیو خبریال صادق رښتیني په راپور کې چې د لاندې لېنک په کېکاږلو سره‌يې اورېدلی شئ:

د لوبو له میدانه دې اوونۍ په خپرونه کې د فوټبال غوره لیګ سیالیو، د افغانستان کرکټ او هندوستان غوره لیګ سیالیو په اړه بېلابېل مطالب راټول شوي. ټاکل شوې چې د روانې اونۍ د پنجشنبې په ورځ د فوټبال غوره لیګ سیالۍ پیل شي او په اړه به یې د دې سیالیو په اړه بشپړ معلومات واورئ. د افغان کرکټ مشهور توپ اچونکی راشد خان ۲۲ کلن شو، په همدې بهانه به د ښاغلي راشد د شخصي او لوبیز ژوند په اړه معلومات اورېدلی شئ. د هندوستان د کرکټ د غوره لیګ سیالیو ای پي ایل له تازه حاله هم خبرېدای شئ. دا خپرونه اکرام الله... Читать дальше...

د بلخ چارواکي تاییدوي چې د ملي امنیت لږ تر لږه پنځه سرتېري د طالبانو په برید کې وژل شوي. د بلخ د والي ویاند منیر فرهاد ازادي راډیو ته د پوځیانو د وژنې په تایید سره وویل چې طالبانو تېره شپه د بلخ ولسوالۍ په پلاس پوش سیمې د ملي امنیت په یوې پوستې ډله ییز برید کړی. فرهاد وویل پنځه سرتېري وژل شوي او د درېیو هغو سرتېرو له ډلې چې د طالبانو په لاس اسیر شوي دوه تنه یې ټپیان دي. د بلخ د والي ویاند وویل چې طالبانو ته هم مرګژوبله اوښتې خو دقیق شمېر یې له دوی سره نشته. طالبانو تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د سازمان او د اروپايي ټولنې استازولیو د تاوتریخوالي او د ملکیانو د مرګژوبلې د زیاتېدو په اړه اندېښنه ښودلې. یوناما په خپل ټوېټر لیکلي چې له دې سره په یو وخت چې د سولې نړیواله ورځ لمانځو د افغان ملکیانو مرګژوبله هم زیاته شوې ده. د ملګرو ملتونو استازولۍ یوناما ویلي د ملکيانو د مرګژوبلې زیاتېدو اندېښمنه کړې او ښکېلې خواوې باید د خلکو د ساتنې لپاره سمدستي لاس په کار شي او هم د دوحې د سولې د خبرو لپاره مناسبه فضا رامنځته کړي. اخوا په کابل کې د اروپايي ټولنې د... Читать дальше...

په لوګر کې کمانډو ځواکونو زر میله نیول شوې وسله ډایاګ ته وسپارله. افغان کمانډو ځواکونو د سپټمبر په ۲۰مه په لوګر کې هغه زر میله سپکه او درنه وسله چې د یاد ولایت په بېلابېلو عملیاتو کې يې له وسله‌والو مخالفینو نیولې وه، د بې‌وسلې کولو پروګرام ته وسپارله. چارواکي وايي، د کمانډو ځواکونو دا لاسته راوړنه د دې څرګندونه کوي چې د افغان حکومت وسله‌وال مخالفین نه‌شي کولای د جګړې له لارې خپلو موخو ته ورسېږي، نو له دې کبله سوله د ټولو افغانانو ګډو ارمانونو ته د رسېدلو غوره لاره ده. د لوګر والي محمد اجمل... Читать дальше...

په داسې حال کې چې په قطر کې د افغان دولت او طالبانو مرکچي پلاوي د مذاکراتو د پیل لپاره د تګ‌لارې په جوړېدو بوخت دي، په افغانستان کې جګړې شدت موندلی.   ننګرهار، تخار، کاپیسا، بادغیس، پکتیا، پکتیکا، ارزګان، کندز، میدان وردک، کندهار، غزني، کابل او بامیان هغه ولایتونه دي چې له تېرې یوې اوونۍ راهیسې ورڅخه د مرګ‌ژوبلې خبرونه خپرېږي. له دې ۱۳ ولایتونو څخه د ازادي راډیو د خبریالانو د ورکړل شویو راپورونو پر بنسټ، له تېرې دوشنبې راهیسې د افغان امنیتي ځواکونو او ملکیانو په ګډون ۸۸ کسان وژل شوي او ۸۶ نور ټپیان شوي دي. Читать дальше...

په کابل کې نن د ماین چاودنې په یوه پېښه کې یو یولس کلن ماشوم ووژل شو. د کابل امنیه قومنداني وايي، دا پېښه د اتمې امنیتي حوزې اړوند کارته نو سیمه کې شوې ده. د امنیه قوماندانۍ ویاند فردوس فرامرز ازادي رادیو ته په یو استول شوي لیکلي پیغام کې ویلي، چې دا د افغانستان د خلکو د سولې او سوکالۍ د دښمنانو کار دی. نوموړي ویلي، د پېښې څېړل پیل شوي دي. تر اوسه د دغه پېښې مسوولیت چا پر غاړه نه دی اخیستی.

د کاپیسا په تګاب ولسوالۍ کې شپږ امنیتي سرتېري وژل شوي دي. د امنیه قوماندانۍ ویاند عبدالشایق شورش ازادي راډیو ته وویل چې دغه سرتېري تېره شپه محب‌خېلو سیمه کې هغه مهال ووژل شول چې طالبانو یې پر پوستو بریدونه وکړل. وژل شویو سرتېرو کې د شاکوټ امنیتي حوزې قوماندان او د هغه پنځه عسکر شامل دي. شایق وایي، ځوابي ډزو کې طالبانو ته هم مرګ‌ژوبله اوښتې، خو نور جزئیات‌یې ورنه‌کړل. طالبانو تر اوسه په دې اړه څه نه‌دي ویلي.

د سرپل سیمه‌ییز چارواکي وايي طالبانو یوه ښځه په ډزو وژلې ده. دا پېښه پرون شپه په سانچارک ولسوالۍ کې شوې. د سانچارک ولسوال نقیب‌الله دقیق په دې اړه ازادي راډیو ته وویل: "یوه ۲۸ کلنه ښځه چې عایشه نومېده او درې ماشومان‌یې هم درلودل د سانچارک ولسوالۍ د تغی خوجې په کلي کې د طالبانو د امر باالمعروف ډلې د مسؤل ملا هاشم له‌خوا په خپل کور کې په ډزو وژل شوې ده. تغی خوجه کلی له دوو کلونو راهیسې د طالبانو په لاس کې دی." د دې ښځې د وژنې علت لا نه‌دی معلوم. طالبانو د دې پېښې په اړه د ازادي راډیو پوښتنې ته تر اوسه ځواب نه دی ورکړی.

د هند د کرکټ په غوره لیګ کې به د سنرایزرز حیدراباد او رویال چلنجنرز بنګلور ټیمونه سره مخ شي. دا لوبه د دوبۍ په نړیوال کرکټ سټډیوم کې ماښام مهال پیلېږي. په حیدراباد لوبډله کې د افغانستان دوه وتلي لوبغاړي راشد خان او محمد نبي هم لوبېږي. راشد خان داسې مهال لوبېږي چې پرون یې د زوکړې دوه ویشتمه کلیزه وه او سنرایزر ټیم ورته مراسم نیولي و. د هند د کرکټ غوره لیګ سږ کال د کرونا وبا د خپرېدو په سبب د هندوستان پر ځای په متحده عربي اماراتو کې د شنبې له ورځې پیل شوی دی. تېره شپه هم په دې لوبو کې ډهلي کپټلز ټیم د کینګز پنجاب لوبډله ماته کړه. Читать дальше...

امریکا متحده ایالتونه به نن د ورځې په اوږدو کې د ایران د وسلو له پروګرام سره په تړلیو لسګونه هدفونو بندیزونه ولګوي. دا خبره رویټرز اژانس ته یوه لوړپوړي امریکايي چارواکي تایید کړې. هغه ویلي څه باندې شل کسان او ادارې چې د ایران له اټومي وسلو، راکټي پروګرام او عادي (متعارف) وسلو سره تړلي دي په دې بندیزونو کې شاملېږي. د امریکا د بهرنیو چارو وزیر مایک پومپيو هم وړمه ورځ اعلان وکړ چې د ملګرو ملتونو ټول بندیزونه یې له سره په ایران لګولي دي. پومپيو د بندیزونو د بیا لګولو خبره سره له دې چې له ایران... Читать дальше...

اته ورځې وړاندې د قطر په پلازمېنه دوحه کې د افغان حکومت او طالبانو ترمنځ خبرې پیل شوې.

د ملګرو ملتونو د عمومي اسمبلۍ کلنۍ غونډه دا اوونۍ په داسې حال کې پیلېږي، چې نړۍ د کرونا ویروس، سیاسي کړکېچ او اقتصادي رکود سره مخامخ ده. د ملګرو ملتونو د سازمان په پنځه اویاکلن تاریخ کې، دا لومړی وار دی، چې د نړۍ رهبران د کرونا وبا له کبله په نیویارک کې تر یوه چتر لاندې نه راټولېږي. د ملګرو ملتونو د غړو هېوادونو شمېر ۱۹۳ ته رسېږي او سږکال د هر هېواد یوازې یو ډیپلومات کولای شي په نیویارک کې د عمومي اسمبلۍ سالون ته ورشي. دوی به هم اړ وي، چې د کرونا ویروس له کبله ماسکونه وکاروي او له یو بله ټاکل شوې اندازه واټن رعایت کړي. Читать дальше...

د سېپټېمبر پر ۲۱مه د سولې د نړيوالې ورځې په مناسبت له مشال راډيو سره په ځانګړو خبرو کې وويل چې له طالبانو سره په مذاکراتو کې دې د ښځو غږ واورېدل شي.

د بلوچستان په شمالي برخو کې کروندګرو په شنو خونو کې د بادرنګو کښت ته مخه کړې. دوی په صوبه کې د اوبو کمښت او وچکالۍ له وجې دې کار ته اړ شوي. په دې طریقه کې کمې اوبه کارېږي. خو دا کاروندګر خپله له دې ډول کرنې سره بلد نه دي، بلکې هغه کاریګر یې ورته نیولي چې په ایران کې یې طریقه زده کړې. نور په ویډیويي رپورټ کې.

په افغانستان کې د ناټو ملکي استازي د سولې نړیوالې ورځې په مناسبت ویلي، افغانان داسې سولې ته هیله‌من دي چې بشري حقونه‌یې خوندي کړي. سټیفانو پونتېکورو ویلي، ناټو سازمان سولې ته د رسېدو په برخه کې د افغانستان ملاتړ ته ژمن دی. هغه زیاته کړه: "دا په رښتیا یو تاریخي فرصت دی چې د افغانستان د لسیزو جګړو ته یوه سیاسي حل لاره پیدا کړي، نن ډېر افغانان دا نېکمرغي نه‌لري چې وطن په سوله کې وویني، خو دوی هیله لري، د دوی هیله با ثباته او دومداره سولې ته ده چې جګړه ختمه کړي او د ټولو افغانانو بشري حقونه خوندي... Читать дальше...

د افغانستان د سوداګرۍ او پانګونې خونې چارواکي وايي، د کرونا ویروس له امله له قرنطین وروسته د هوایي دهلېزونو له لارې صادرات بېرته خپل عادي حالت ته راګرځېدلي دي. د دغې خونې مرستیال یونس مومند نن ازادي راډیو ته وویل، اوس‌مهال د هوایي دهلېزونو له لارې تر ډېره وچې او تازه مېوې، زعفران، قیمتي ډبرې او لاسي صنایع صادرېږي. هغه زیاته کړه: "له قرنطین وروسته اوس‌مهال بهر ته صادرات عادي شوي، امارت، هند، سعودي، قطر، بهرین هغه هېوادونه دي چې ورته د هوایي دهلېز له لارې صادرات کېږي." نوموړي وویل، وروستیو کې... Читать дальше...