Մեծ Բրիտանիայի Թագավոր Չարլզ III-ը, Հայաստանն ու հայերը

Մեծ Բրիտանիայի թագուհի Եղիսաբեթ II-ի մահվանից հետո Մեծ Բրիտանիայի թագավոր հռչակվեց նրա որդին՝ արքայազն Չարլզը, որն այլեւս Թագավոր Չարլզ III-ն է: Ներկայացնում ենք Հայաստանի հետ նրա ունեցած առնչությունները:

1.    Այցը Հայաստան

Մեկ անգամ՝ 2013 թվականի մայիսին: Նա Հայաստան էր եկել որպես Մեծ Բրիտանիայում Հայաստանի դեսպան Արմեն Սարգսյանի հիմնադրած «Երեւան, իմ սեր» բարեգործական հիմնադրամի հյուր՝ մասնավոր այցով:

Արքայազն Չարլզի հետ հանդիպմանը ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանն ասել էր, որ
հայ-բրիտանական հարաբերությունները երկար դարերի պատմություն ունեն, եւ հայ ժողովուրդը ջերմորեն է վերաբերվում բրիտանացի ժողովրդին ու արքայական ընտանիքին:

«Ձեր նկատմամբ մեր ժողովրդի վերաբերմունքն առանձնահատուկ է, եւ դա պայմանավորված է նաեւ նրանով, որ Դուք բարեգործական մեծ գործունեություն եք ծավալում: Դրա վառ վկայությունը «Երեւան, իմ սեր» ծրագրին Ձեր ակտիվ մասնակցությունն է եւ Ձեր ներդրումը»,- ասել էր Սերժ Սարգսյանը:

Արքայազն Չարլզը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում հանդիպել էր Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի հետ: Նրանք այցելել էին Մայր Տաճարի ավանդատուն-թանգարան, շրջել էին Մայր Աթոռի տարածքում, այցելել էին Սբ. Վարդան եւ Սբ. Հովհաննես Մկրտիչ մատուռ-մկրտարան:

Ուելսի արքայազն Չարլզը եղավ նաեւ «Վաչե եւ Թամար Մանուկյան» մատենադարանում, ուր ի պատիվ արքայազնի տեղի ունեցավ ընդունելություն, որին ներկա էին նաեւ Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի բարերարներ տեր եւ տիկին Վաչե եւ Թամար Մանուկյանները:

Հայաստան այցի ընթացքում արքայազն Չարլզն եղավ նաեւ մի շարք սրբավայրերում` Խոր Վիրապի վանքում, Ս. Գեղարդավանքում եւ Ս. Հռիփսիմե վանքում:

2.    Դիլիջանի միջազգային դպրոցը եւ «արքայազն Չարլզի ծառուղին»

Սերժ Սարգսյանի հետ հանդիպմանը արքայազն Չարլզը կարեւորել էր Դիլիջանի միջազգային դպրոցի ծրագիրը, նշելով, որ շուրջ 14 տարի եղել է «Աշխարհի միավորված քոլեջներ» (United World Colleges) կոնսորցիումի նախագահը:

Մատենադարանում կայացած միջոցառման ժամանակ հայտարարվել էր, որ Դիլիջանում «Արքայազն Չարլզի ծառուղի» կհիմնվի, որտեղ կտնկվեն 65 չինարիներ՝ Գիտելիքի ծառ համարվող չինարին Դիլիջանի դպրոցի խորհրդանիշն է:

Ծառուղու բացման հավաստագիրը արքայազնին հանձնել էին Դիլիջանի միջազգային դպրոցի հիմնադիրներ Վերոնիկա Զոնաբենդը եւ Ռուբեն Վարդանյանը:

Մատենադարանի կողմից արքայազնին որպես նվեր մատուցվել էր Գրիգոր Նարեկացու արծաթապատ «Մատյան ողբերգությունը»:
 
3.    Մասնակցությունը Գալիպոլիի ճակատամարտի 100-ամյակի միջոցառմանը

2015 թվականին Հայաստանում շատ բացասական ընդունվեց այն փաստը, որ արքայազն Չարլզը ապրիլին մասնակցեց Թուրքիայում Գալիպոլիի ճակատամարտի 100-ամյակի նվիրված տոնակատարությանը, մինչդեռ ապրիլի 24-ին՝ Հայոց Ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված պաշտոնական միջոցառմանը Մեծ Բրիտանիան ներկայացված էր hայ-բրիտանական խորհրդարանական խմբի ղեկավարի մակարդակով:  

2015 թվականի օգոստոսին՝ Մեդիամաքսի հետ հարցազրույցում մեկնաբանելով Հայաստանում Միացյալ Թագավորության դեսպան Քեթրին Լիչն ասել էր.

«Գիտեմ, թե դա որքան ցավալի է եղել, եւ թե ինչ զգացողություններ ունեին մարդիկ Հայաստանում այս երկու միջոցառումների այսպես կոչված «բախումից»: Դա բնավ այն չէր, ինչ մենք կցանկանայինք, քանի որ երկու միջոցառումներն էլ՝ 100-ամյակի միջոցառումները Երեւանում եւ Գալիպոլիի հիշատակումը, չափազանց կարեւոր էին մարդկանց համար հասկանալու Առաջին աշխարհամարտի պատմության տարբեր, սարսափելի կողմերը: Երեւանում հիշատակվում էր Առաջին աշխարհամարտի ամենակործանարար մարդկային ողբերգությունը, ավելի քան մեկ միլիոն հայերի մահը: Միացյալ Թագավորության համար Գալիպոլիի ճակատամարտն Առաջին աշխարհամարտի առանցքային մարտերից մեկն է, պատերազմի ողջ սարսափի խորհրդանիշներից մեկը:

Այն մի զարհուրելի արշավանք էր, որում կռվեցին դաշնակից երկրների կես միլին զինվորներ, շուրջ 250 հազար զինվոր սպանվեց եւ վիրավորվեց, տասնյակ հազարավոր բրիտանացի եւ այլ ազգի զինվորներ սպանվեցին: Այս իմաստով, մեզ համար կարեւոր էր այս տարելիցին անդրադառնալ պատշաճ կերպով, եւ արքայազն Չարլզի համար կարեւոր էր հանդիպել զոհված զինվորների ժառանգների հետ»:

4.    Հայ նահատակների ոգեկոչումը Վեսթմինսթերում

Բացառված չէ, որ Գալիպոլիի թեման մեղմելու համար 2015թ. հոկտեմբերի 28-ին արքայազն Չարլզը մասնակցել էր Վեսթմինսթերյան աբբայությունում կայացած 1915թ. Հայոց ցեղասպանության սրբադասված նահատակների հիշատակի ոգեկոչման արարողությանը:

Էկումենիկ արարողությունը Լոնդոնի եպիսկոպոս Ռիչարդ Չարթրեսի հետ հանդիսապետել էր Նորին Սրբություն Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը:

Մինչ այդ Հայոց Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված նման բարձր մակարդակի միջոցառում Միացյալ Թագավորությունում տեղի չէր ունեցել:

5.    Այցելությունը Բեթղեհեմի հայկական եկեղեցի

2020թ. հունվարի 24-ին արքայազն Չարլզն այցելել էր Բեթղեհեմի Սուրբ Ծննդյան տաճարի հայկական եկեղեցի:



Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարքության լուսարարապետ Սեւան արքեպիսկոպոս Ղարիբյանը հյուրին պատմել էր Սուրբ Երկրում հայկական ներկայության եւ առաքելության մասին:

Մեծ Բրիտանիայի թագուհի Եղիսաբեթ II-ի մահվանից հետո Մեծ Բրիտանիայի թագավոր հռչակվեց նրա որդին՝ արքայազն Չարլզը, որն այլեւս Թագավոր Չարլզ III-ն է: Ներկայացնում ենք Հայաստանի հետ նրա ունեցած առնչությունները:

1.    Այցը Հայաստան

Մեկ անգամ՝ 2013 թվականի մայիսին: Նա Հայաստան էր եկել որպես Մեծ Բրիտանիայում Հայաստանի դեսպան Արմեն Սարգսյանի հիմնադրած «Երեւան, իմ սեր» բարեգործական հիմնադրամի հյուր՝ մասնավոր այցով:

Արքայազն Չարլզի հետ հանդիպմանը ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանն ասել էր, որ
հայ-բրիտանական հարաբերությունները երկար դարերի պատմություն ունեն, եւ հայ ժողովուրդը ջերմորեն է վերաբերվում բրիտանացի ժողովրդին ու արքայական ընտանիքին:

«Ձեր նկատմամբ մեր ժողովրդի վերաբերմունքն առանձնահատուկ է, եւ դա պայմանավորված է նաեւ նրանով, որ Դուք բարեգործական մեծ գործունեություն եք ծավալում: Դրա վառ վկայությունը «Երեւան, իմ սեր» ծրագրին Ձեր ակտիվ մասնակցությունն է եւ Ձեր ներդրումը»,- ասել էր Սերժ Սարգսյանը:

Արքայազն Չարլզը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում հանդիպել էր Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի հետ: Նրանք այցելել էին Մայր Տաճարի ավանդատուն-թանգարան, շրջել էին Մայր Աթոռի տարածքում, այցելել էին Սբ. Վարդան եւ Սբ. Հովհաննես Մկրտիչ մատուռ-մկրտարան:

Ուելսի արքայազն Չարլզը եղավ նաեւ «Վաչե եւ Թամար Մանուկյան» մատենադարանում, ուր ի պատիվ արքայազնի տեղի ունեցավ ընդունելություն, որին ներկա էին նաեւ Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի բարերարներ տեր եւ տիկին Վաչե եւ Թամար Մանուկյանները:

Հայաստան այցի ընթացքում արքայազն Չարլզն եղավ նաեւ մի շարք սրբավայրերում` Խոր Վիրապի վանքում, Ս. Գեղարդավանքում եւ Ս. Հռիփսիմե վանքում:

2.    Դիլիջանի միջազգային դպրոցը եւ «արքայազն Չարլզի ծառուղին»

Սերժ Սարգսյանի հետ հանդիպմանը արքայազն Չարլզը կարեւորել էր Դիլիջանի միջազգային դպրոցի ծրագիրը, նշելով, որ շուրջ 14 տարի եղել է «Աշխարհի միավորված քոլեջներ» (United World Colleges) կոնսորցիումի նախագահը:

Մատենադարանում կայացած միջոցառման ժամանակ հայտարարվել էր, որ Դիլիջանում «Արքայազն Չարլզի ծառուղի» կհիմնվի, որտեղ կտնկվեն 65 չինարիներ՝ Գիտելիքի ծառ համարվող չինարին Դիլիջանի դպրոցի խորհրդանիշն է:

Ծառուղու բացման հավաստագիրը արքայազնին հանձնել էին Դիլիջանի միջազգային դպրոցի հիմնադիրներ Վերոնիկա Զոնաբենդը եւ Ռուբեն Վարդանյանը:

Մատենադարանի կողմից արքայազնին որպես նվեր մատուցվել էր Գրիգոր Նարեկացու արծաթապատ «Մատյան ողբերգությունը»:
 
3.    Մասնակցությունը Գալիպոլիի ճակատամարտի 100-ամյակի միջոցառմանը

2015 թվականին Հայաստանում շատ բացասական ընդունվեց այն փաստը, որ արքայազն Չարլզը ապրիլին մասնակցեց Թուրքիայում Գալիպոլիի ճակատամարտի 100-ամյակի նվիրված տոնակատարությանը, մինչդեռ ապրիլի 24-ին՝ Հայոց Ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված պաշտոնական միջոցառմանը Մեծ Բրիտանիան ներկայացված էր hայ-բրիտանական խորհրդարանական խմբի ղեկավարի մակարդակով:  

2015 թվականի օգոստոսին՝ Մեդիամաքսի հետ հարցազրույցում մեկնաբանելով Հայաստանում Միացյալ Թագավորության դեսպան Քեթրին Լիչն ասել էր.

«Գիտեմ, թե դա որքան ցավալի է եղել, եւ թե ինչ զգացողություններ ունեին մարդիկ Հայաստանում այս երկու միջոցառումների այսպես կոչված «բախումից»: Դա բնավ այն չէր, ինչ մենք կցանկանայինք, քանի որ երկու միջոցառումներն էլ՝ 100-ամյակի միջոցառումները Երեւանում եւ Գալիպոլիի հիշատակումը, չափազանց կարեւոր էին մարդկանց համար հասկանալու Առաջին աշխարհամարտի պատմության տարբեր, սարսափելի կողմերը: Երեւանում հիշատակվում էր Առաջին աշխարհամարտի ամենակործանարար մարդկային ողբերգությունը, ավելի քան մեկ միլիոն հայերի մահը: Միացյալ Թագավորության համար Գալիպոլիի ճակատամարտն Առաջին աշխարհամարտի առանցքային մարտերից մեկն է, պատերազմի ողջ սարսափի խորհրդանիշներից մեկը:

Այն մի զարհուրելի արշավանք էր, որում կռվեցին դաշնակից երկրների կես միլին զինվորներ, շուրջ 250 հազար զինվոր սպանվեց եւ վիրավորվեց, տասնյակ հազարավոր բրիտանացի եւ այլ ազգի զինվորներ սպանվեցին: Այս իմաստով, մեզ համար կարեւոր էր այս տարելիցին անդրադառնալ պատշաճ կերպով, եւ արքայազն Չարլզի համար կարեւոր էր հանդիպել զոհված զինվորների ժառանգների հետ»:

4.    Հայ նահատակների ոգեկոչումը Վեսթմինսթերում

Բացառված չէ, որ Գալիպոլիի թեման մեղմելու համար 2015թ. հոկտեմբերի 28-ին արքայազն Չարլզը մասնակցել էր Վեսթմինսթերյան աբբայությունում կայացած 1915թ. Հայոց ցեղասպանության սրբադասված նահատակների հիշատակի ոգեկոչման արարողությանը:

Էկումենիկ արարողությունը Լոնդոնի եպիսկոպոս Ռիչարդ Չարթրեսի հետ հանդիսապետել էր Նորին Սրբություն Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը:

Մինչ այդ Հայոց Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված նման բարձր մակարդակի միջոցառում Միացյալ Թագավորությունում տեղի չէր ունեցել:

5.    Այցելությունը Բեթղեհեմի հայկական եկեղեցի

2020թ. հունվարի 24-ին արքայազն Չարլզն այցելել էր Բեթղեհեմի Սուրբ Ծննդյան տաճարի հայկական եկեղեցի:



Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարքության լուսարարապետ Սեւան արքեպիսկոպոս Ղարիբյանը հյուրին պատմել էր Սուրբ Երկրում հայկական ներկայության եւ առաքելության մասին: