Հալեպի 5-ամյա դժոխքն ու փառավոր հաղթանակը. Հալեպի պատերազմի տարեգրությունն ու հայ համայնքը (տեսանյութ, լուսանկարներ)

Դեկտեմբերի 12-ին Սիրիայի պետական պաշտոնական աղբյուրները հաստատել են Հալեպ քաղաքի ամբողջական ազատագրումը։

Ազատագրված Հալեպը ցնծացել է մինչ առավոտ, քաղաքի մի շարք հատվածներում տոնախմբությունները դեռ շարունակվում են: Եվ նրանց ցնծությունը հասկանալի է ու արդարացված. հալեպցիների ժամանակակից սերունդը կարող է իրավամբ հպարտանալ, որ նրանք կարողացել են հաղթահարել Հալեպի 5-ամյա դժոխքը:

2012թ.-ի օգոստոսից Հալեպի արևելյան հատվածը գտնվում էր տարբեր զինված խմբավորումների հսկողության տակ: Ժամանակի ընթացքում «Սիրիական ազատ բանակ» խմբավորման ընդդիմադիրներին փոխարինելու եկան «Ջեբհաթ ան- Նուսրա» ահաբեկչական խմբավորման գրոհայինները, սակայն խնդրի բուն էությունը դրանից չփոխվեց. մահը, ավերը, մշտական վախն ու զանգվածային արտագաղթը Հալեպի առօրյայի մշտական բաղադրիչն էին ընդհուպ մինչև 2016թ.-ի աշուն, երբ Սիրիայի նախագահ Բաշար ալ Ասադի ուժերն իրենց դաշնակիցների հետ լայնածավալ ու վճռական հարձակման անցան Հալեպի արևելքում:

Այս ընթացքում սիրիական բանակի առաջխաղացմանը զուգահեռ իր օդային հարձակումներն ինտենսիվացրած «Ջեբհաթ ան- Նուսրան» վերջին, սակայն թերևս ամենաաղետալի կորուստները պատճառեց Հալեպի խաղաղ բնակչությանը:

Նշենք, որ զինյալ ահաբեկիչների հենց այս գործողությունների հետևանքով 2016թ.-ի սեպտեմբերի 30-ին Հալեպի Վիլլաներ և Նոր Գյուղ թաղամասերում հրթիռակոծության հետևանքով մահացավ 6, վիրավորվեց 10 հայ:



Օրեր անց` հոկտեմբերի 4-ի հրթիռակոծության ժամանակ մահացավ ևս 3 հայ: 

Ի դեպ, հոկտեմբերի 4-ին մահացածները Հալեպի հայաշատ թաղամասերում ձևավորված ինքնապաշտպանական ջոկատների կամավորներ էին. երիտասարդները մահացան զենքը ձեռքին:





Նոյեմբերի 27-ին սիրիական բանակն ազգային ինքնապաշտպանության ուժերի օգնությամբ ազատագրել է Հալեպի արևելյան և հյուսիս-արևելյան մի շարք շրջաններ, որոնք կազմում էին Արևելյան Հալեպի շուրջ 50 տոկոսը: Ազատագրված շրջանների թվում էր նաև Բուսթան Փաշան, որտեղ գտնվում են Հալեպի հայ արհեստավորների մեծ մասի արհեստանոցները։

Բուսթան Փաշայի ազատագրմամբ վերջ դրվեց նաև Հալեպի Նոր Գյուղ հայաբնակ թաղամասի ինտենսիվ հրթիռակոծություններին, քանի որ շուրջ 4 տարի է՝ զինված ահաբեկիչները հենց Բուսթան Փաշայի դիրքերից էին ռմբակոծում հայաշատ այս թաղամասը:





Սիրիական բանակի գլխավոր հրամանատարությունը, կոչ անելով զինյալ ահաբեկիչներին վայր դնել զենքն ու միանալ ազգային հաշտեցման գործընթացին, հայտարարեց, որ ամբողջ Հալեպի տարածքն ազատ կկարողանա շնչել արդեն մոտ ապագայում:

Հալեպի համար պատմական այդ օրը` դեկտեմբերի 12-ին, քնել չկարողացավ ոչ մի հալեպցի: Սիրիայում և աշխարհի բոլոր ծայրերում ապաստանած հալեպցի փախստականները շունչները պահած են սպասել սիրիական բանակի և Հալեպի ժողովրդի վերջնական ու այդքան բաղձալի հաղթանակին: Կեսգիշերին մոտ սիրիական պետական ԶԼՄ-ները պաշտոնապես հայտարարեցին Հալեպի ամբողջ տարածքից ահաբեկիչների վերջնական մաքրման մասին:



Ազատագրված շրջաններում Հալեպի քաղաքապետարանը մեծ թափով ձեռնամուխ է եղել վերականգնողական աշխատանքներին, մաքրվում են փողոցները, կարգավորվում երթևեկությունը, վերականգնվում ջրի և էլեկտրաէներգիայի կանոնավոր մատակարարումը:

Այս ամենի հետ մեկտեղ Հալեպի միջազգային օդանավակայանի տնօրենը «Սամա» հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում հաստատել է, որ օդանավակայանը կսկսի գործել արդեն մոտ օրերս: 

Անշուշտ, գրեթե ամբողջությամբ ավերակ դարձած Հալեպի լիիրավ վերակառուցումը կպահանջի տարիներ, և հալեպցիներն իրենք էլ դժվարանում են հստակ կանխատեսումներ անել, քանի որ նյութական վնասների չափն ահռելի է. զինյալների անողորմ հարձակումներից չի խուսափել գրեթե ոչ մի փողոց: Միայն 2013թ.-ի մարտ ամսվա տվյալներով՝ Հալեպում զինված բախումների հետևանքով տուժել էր 40 000 բնակելի տուն, 1000 դպրոց, 52 մզկիթ:

Սակայն է՛լ ավելի մեծ են Հալեպի մարդկային կորուստները, որոնք ի տարբերություն նյութականի` անդառնալի են: Միայն 2014թ.-ի տվյալներով՝ Հալեպում զոհերի թիվը կազմել է 31 932 խաղաղ բնակիչ:

Հալեպի հայկական «Գանձասար» պարբերականի գլխավոր խմբագիր Զարմիկ Բողիկյան-Չիլափոշյանը Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ հայկական համայնքը Հալեպի պատերազմի ամբողջ ընթացքում գրանցել է 128 կորուստ, հայ համայնքից վիրավորվել է 379 հոգի:

Սիրիական բանակի կազմում պատերազմական գործողությունների ընթացքում զոհվել է 32 հայազգի զինվոր: Զոհերի թվում կան թե՛ ժամկետային զինծառայողներ, թե՛ կամավորական ջոկատների անդամներ:





Հալեպի պատերազմի ընթացքում քաղաքից ստիպված եղավ արտագաղթել հայ համայնքի գրեթե կեսը, նրանց մեծ մասն ապաստանեց Հայաստանում, ոմանք տեղափոխվեցին արևմտաեվրոպական երկրներ և Կանադա, մի մասն էլ ժամանակավոր ապաստան գտավ հարևան Լիբանանում կամ Սիրիայի այլ նահանգներում:

Ըստ Չիլափոշյանի` դեռ վաղ է խոսել քաղաքի բնակիչների զանգվածային վերադարձի մասին, նրա խոսքով` հայկական համայնքի դեպքում շատ ավելի հավանական է, որ Հալեպ կվերադառնան այն հայերը, որոնք ժամանակավորապես ապաստանել էին Սիրիայի այլ` առավել անվտանգ նահանգներում և Լիբանանում:

«Գանձասարի» խմբագիրը նաև ընդգծեց, որ ազատագրման մասին հայտարարությունները վերաբերում են հենց Հալեպ քաղաքին, բայց ոչ Հալեպ նագանգին, որի մի շարք գյուղերում դեռ կան զինյալ ահաբեկիչներ: