Քաղաքական խնդրի լուծո՞ւմ, թե՞ ՔԿՀ-ների բեռնաթափում. սպասումներն առաջիկա համաներումից
Շատ ցանկալի է, որ Անկախության 25-ամյակի կապակցությամբ հայտարարվելիք համաներումն ունենա քաղաքական բաղադրիչ և լիցքաթափի քաղաքական իրավիճակը երկրում: Tert.am-ի հետ զրույցում նման հույս հայտնեց Հայաստանի հելսինկյան կոմիտեի նախագահ Ավետիք Իշխանյանը:
Ըստ նրա` Հայաստանում համաներումները հայտարարվում են ինչպես գերծանրաբեռնված քրեակատարողական հիմնարկները բեռնաթափելու, այնպես էլ քաղաքական նպատակներով:
«Համաներումները ներկայացվում են որպես մարդասիրական քայլ` իրականում հետապնդելով քաղաքական նպատակ և պայմանավորված լինելով քաղբանտարկյալներին ազատ արձակելու միջազգային ուժեղ ճնշումներով: Իսկ իշխանությունները գերադասել են նրանց ազատ արձակել ոչ թե արդարացման դատավճիռներով, այլ համաներումներով»,- ասաց Իշխանյանը։
Անդրադառնալով ոչ քաղաքական բանտարկյալների ազատ արձակմանը, իրավապաշտպանը նշեց. «Եթե Հայաստանը լիներ իրավական պետություն, որտեղ լիներ դատական անկախություն, գործեին վաղաժամկետ ազատազրկման մեխանիզմները, այդ ժամանակ գուցե համաներման կարիք չլիներ, կամ անցկացվեր 25-30 տարին մեկ, ինչպես իրավական պետություններում, բայց մեր մոտ համաներումը այդ ամբողջ անարդարությունները լիցքաթափելու մեխանիզմ է: Այն, մի տեսակ, կոմպրոմիսի մեխանիզմն է, երբ իշխանությունը «բարի կամք» է ցուցաբերում տիրոջ կամքով համաներում իրականացնելու»:
Ավետիք Իշխանյանը հենց այս գործոնով է պայմանավորում այն, որ Հայաստանում բավականին շատ են եղել համաներումներ: Դրանք, հիշեցնենք, 8- են. առաջին համաներումը հայտարարվել է 1995-ի հուլիսի 5-ին` Սահմանադրության ընդունման կապակցությամբ, բացառությամբ 1997-ի` մարդասիրական սկզբունքներով հայտարարված և Հայաստանում քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակելու 1700-ամյակի կապակցությամբ հայտարարված համաներումների, բոլորը հիմնականում անցկացվել են անկախության այս կամ այն տարեդարձի կապակցությամբ: 7-րդ և 8-րդ համաներումները` 2009 –ին և 2011-ին, լուծեցին մարտիմեկյան դեպքերով անազատության մեջ գտնվող նախկին քաղբանտարկյալներին ազատ արձակելու հարցը:
Թեպետ վերջինի առիթը նորից Հանրապետության անկախության հռչակման 20-րդ տարեդարձն էր:
Եվ հիմա մամուլն արդեն իսկ տեղեկացնում է, որ Անկախության 25- ամյակի համաներման նախագծի մշակումը նախատեսվում է ավարտել մինչև ԱԺ աշնանային նստաշրջանի մեկնարկը՝ սեպտեմբերի 12-ը:
Քանի որ համաներման ակտի մշակումը և համաներման տակ ընկնող հոդվածները մշտապես մշակվում են հույժ գաղտնիության պայմաններում, որևէ իրավաբան կամ իրավապաշտպան, քանի դեռ նախագիծն ԱԺ-ում չէ, չի կարող հստակորեն խոսել այն հոդվածների մասին, որոնք կարող են ներառվել փաստաթղթի մեջ: Սակայն նախկինում ՀՀ-ում անցկացված համաներումների փորձը հուշում է, որ, հիմնականում, դրանք ամբողջությամբ տարածվում են թեթև հանցագործությունների, և մասնակիորեն` (մեկ երրորդով) միջին ծանրության հանցագործությունների կամ այն անձանց վրա, ովքեր դատապարտվել են ազատազրկման մինչև 3, 5 տարի ժամկետներով, դատապարտվել են ազատազրկման հետ չկապված պատիժների կամ ազատազրկման վայրերից ազատվել են պայմանականորեն` պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավմամբ, առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամություն ունեն, հանցագործությունը կատարել են մինչև 18 տարեկան դառնալը և ազատազրկման վայրերում նախկինում պատիժ չեն կրել, կանայք են կամ 60 տարին լրացած տղամարդիկ, դատապարտվել են անզգույշ հանցագործություն կատարելու համար: Նշանակված պատժաչափի չկրած մասը նման դեպքում կրճատվում է կիսով չափ` ազատազրկման դատապարտված այն անձանց նկատմամբ, ովքեր` մասնակցել են ՀՀ սահմանների պաշտպանությանը և նախկինում ազատազրկման ձևով պատիժ չեն կրել:
Մյուս կողմից, իրավապաշտպանը հույս է փայփայում, որպեսզի այս համաներումը, եթե լինի, իր մեջ պարունակի քաղաքական կոնտեքստ և թուլացնի երկրում քաղաքական լարվածությունը, որը հատկապես նկատելի է «Սասնա ծռերի»-ից հետո: «Եվ իսկապես տարածվի բոլոր քաղբանտարկյալների վրա. ոչ միայն Շանթի, Վոլոդյա Ավետիսյանի, այլև «Սասնա ծռերի»»,-ասաց Ավետիք Իշխանյանը` նշելով, որ դա կլիներ քաղաքական լարվածության թուլացում:
Ի պատասխան դիտարկմանը, որ խմբի անդամների նկատմամբ առաջադրված են մինչև 12 տարվա ազատազրկում նախատեսող հոդվածներ, և կան 3 ոստիկանների մահեր, Ավետիք Իշխանյանը նկատեց. «Դուք խոսում եք իրավական հարթության մասին: Համաներումն, ի վերջո, քաղաքական հարթության մեջ է և կարող է տարածվել նաև ծանր հանցագործությունների վրա: Սա իրավական տեխնիկայի խնդիր է` եթե կա քաղաքական կամք լարվածությունը թուլացնելու համար»:
Իրավապաշտպանը հիշեցրեց, որ 2011-ին մարտիմեկյան գործերով քաղբանտարկյալների այն մասին ազատելու համար, որոնց նկատմամբ սահմանված էր 6 տարի ազատազրկում, գտնվեց այն իրավական լուծումը, երբ համաներման ակտում հատուկ տողով նշվեց, որ այն տարածվում է մարտիմեկյան իրադարձությունների ժամանակ կալանավորված անձանց վրա:
Tert. am-ը այս առնչությամբ զրուցեց նաև փաստաբան, խմբի անդամներից Արամ Մանուկյանի պաշտպան Հարություն Բաղդասարյանի հետ:
Վերջինս նկատեց, որ, քանի որ «Սասնա ծռեր» խմբի անդամների նկատմամբ առաջադրված են հոդվածներ, որոնք նախատեսում են մինչև 12 տարվա ազատազրկում, որպեսզի համաներումը տարածվի «Սասնա ծռերի» կամ Սարի թաղի գործով ձերբակալվածների վրա, պետք է համաներման ակտում լինի այս մասին հատուկ դրույթ այդ մասին։
Հարցին, թե՝ հաշվի առնելով, որ համաներումը տարածվում է նաև սահմանների պաշտպանություն իրականացրած անձանց վրա, հնարավո՞ր է, որ համաներումը տարածվի «Սասնա ծռեր» խմբավորման անդամների վրա, Արամ Մանուկյանի պաշտպանը պատասխանեց.
«Ես այդ հարցում բավական հոռետես եմ։ Չեմ կարծում, իհարկե, որ համաներումը մեր նկատմամբ կլինի (Հեղ.-Մեր ասելով` նկատի ունի իր պաշտպանյալներին), և մենք էլ համաներմանը շատ չենք էլ սպասում: Ամեն դեպքում, եթե լինի , հասարակությունը կշահի: Բայց պետությունը ինքը պետք է որոշի, որ նման գործողություններով ինքը պետք է կարողանա լիցքաթափել իրավիճակը, որովհետև համաներումը, եթե անգամ լինի, տեսականորեն հարցի պատասխանը չի տալիս»:
Մյուս կողմից՝ 2014-ին ևս շրջանառվում էր Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի կապակցությամբ հայտարարվելիք համաներման մասին լուրը, սակայն այն տեղի չունեցավ: Այսպիսով՝ կլինի՞ համաներում, թե՞ ոչ: Tert.am -ն այս առնչությամբ զրուցեց «Ազգային անվտանգություն» կուսակցության նախագահ Գառնիկ Իսագուլյանի հետ:
Վերջինս նշեց. «ՀՀ-ում և ԼՂ-ում անկախության 25 ամյակը բավականին լուրջ, շատ կարևոր տոն է, և ես հույս ունեմ, որ նրանք, ովքեր առանձնապես ծանր հանցագործություններ չեն կատարել, կստանան նման հնարավորություն, դուրս կգան և իրենց կենսագրությունը սկսեն նոր էջից»:
Ինչ վերաբերում է «Սասնա ծռերին», ապա Գառնիկ Իսագուլյանը կարծում է, որ խմբի անդամներից նրանք, ովքեր ծանր հանցագործություններ չեն կատարել, անպայման ինչ-որ կերպ ազատ կարձակվեն. համաներմամբ կամ այլ կերպ:
«ԱԺ-ն դեռ պետք է ընդունի համապատասխան փաստաթուղթ և ինչ-որ շրջանակներ կներառվեն համաներման մեջ։ Եթե այս շրջանակների մեջ լինեն նաև «Սասա ծռեր» խմբավորման անդամների կատարած գործողությունները, ապա, համաներումը, բնականաբար, կտարածվի նրանց վրա։ Սակայն չեմ կարծում, որ բոլորի»,- ասաց Իսագուլյանը՝ հիշեցնելով, որ ՊՊԾ գնդի գրավման արդյունքում 3 ոստիկան է զոհվել ու կան բազմաթիվ վիրավորներ: