Seyahat hastalıkları kâbusunuz olmasın

Enfeksiyon hastalıkları, kazalar, acil hastalıklar, araç tutması, böcek/yılan ısırıkları ve biyoritim bozukluğu (jet lag), seyahatlerde en sık karşılaşılan sağlık sorunlarından. Yolculuğunuzun kâbusa dönmesini istemiyorsanız, bazı küçük ama önemli tedbirlere dikkat etmenizde fayda var.

Yolculuk etmeyi kim sevmez? Tam da bayram önü, sıla-i rahim için memlekete gitmeyi iple çekenler, umre ve hac yolcuları, tabii bir de tatilini yaz sonuna erteleyenler… Gidecek daha çok yolumuz var. Valizler ufaktan toplanmaya başladı bile. Peki, gittiğimiz yerde bizi bekleyen hastalıklara karşı ne kadar hazırlıklıyız? Özellikle başka ülkelere/kıtalara yapılan seyahatlerde gerekli tedbirler alınmazsa büyük sıkıntılar yaşanabilir. Seyahate çıkmadan alınacak tedbirleri ve seyahat sonrası ortaya çıkan hastalıkların tanı ve tedavisini Fatih Üniversitesi Şirinevler Seyahat Sağlığı Merkezi Prof. Dr. Salih Hoşoğlu ve Uzm. Dr. Fatma Gülden anlattı.

Enfeksiyon hastalıkları, kazalar, acil hastalıklar, araç tutması, böcek/yılan ısırıkları ve biyoritim bozukluğu (jet lag) tablosu seyahatlerde en sık karşılaşılan sağlık sorunlarından. Enfeksiyonlar oldukça yaygın. Seyahat enfeksiyonları seyahat sırasında veya döndükten sonra ortaya çıkabilir. Bu belirtiler seyahat yorgunluğu gibi rahatsızlıklarla karıştırılabiliyor. Yolculuk ishali, sıtma, tifo ve diğer salmonella enfeksiyonları, bruselloz, viral kanamalı ateşler, tetanos, tüberküloz ve grip yolcuların korkulu rüyası. Seyahat enfeksiyonları için gidilen ülke çok önemlidir. Bu nedenle ülkeler için risk sınıflamasına bakmakta fayda var. Yüksek riskli bölgeler: Afrika, Ortadoğu, Asya ülkeleri (özellikle Güneydoğu Asya) ve Güney Amerika ülkeleri. Orta riskli bölgeler: Kuzey Akdeniz ülkeleri, Güney ve Doğu Avrupa, Çin ve Rusya. Düşük riskli bölgeler: Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Kuzey Batı Avrupa, Japonya, Avustralya, Yeni Zelanda. Mide koruyucu kullanılması sonucu midede asit azlığı, şeker hastalığı, hipertansiyon gibi hastalıkların varlığı, kronik barsak hastalığı bu enfeksiyonlara yakalanma riskini artırıyor. Bebekler, yaşlı ve hamilelerse daha büyük risk altında.

Seyahat öncesi ne yapılmalı?

Seyahate çıkmadan önce yüksek veya orta riskli bir ülkeye gidiyorsa ya da kişinin kendisi yaşlı, çocuk, hamile, şeker/böbrek/tansiyon hastası gibi risk grubundaysa mutlaka seyahat sağlığı merkezine başvurmalı. Az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde, gıda ve sular genellikle güvenli kabul edilmez. Açıkta satılan gıdalar, çiğ tüketilen, pişirilmemiş ya da az pişirilmiş gıdalar, klorlanmamış musluk suları, bu tür sulardan elde edilmiş buz kalıpları güvenli değil. Kapalı şişe suları ya da klorlanmış sular tüketilmeli. Kaynatılan suyla hazırlanan çay vb. içecekler ya da pişirilmiş gıdalar, temiz suyla yıkanan meyveler temiz kabul edilir. Ayrıca böcek ısırığı, yılan sokması gibi durumlara karşı uygun kıyafet ve bazı durumlarda cilt koruyucularla tedbir almak gerekir. Gidilecek ülkeye ve kişinin aşı durumuna göre gereken bütün aşılar yapılmalı. Bu aşıların bazıları etkisini geç gösterir. O nedenle seyahat öncesi hekime başvuru en az bir hafta önce yapılmalı. Sıtma tehlikesi olan bazı durumlarda seyahate çıkmadan başlayıp ve seyahat sonuna kadar ilaç kullanma zorunluluğu var. Bu, kişinin gideceği ülkeye göre hekim tarafından düzenlenmeli.

Kronik hastalığı olanlar yüksek risk taşıyor

Kronik hastalıklar tedbir alınırsa seyahate engel olmaz. Şeker, hipertansiyon, kalp damar hastalıkları, kanser, astım vb. ciddi kronik hastalığı olan kişilerin yolculuk öncesi bir seyahat sağlığı merkezine başvurmaları faydalı olacaktır. Devamlı ilaç kullanan hastalar seyahat boyunca yetecek kadar ilacı yanlarına almalı. Şeker hastaları yolculuk çantalarına kesme şeker ve meyve suyu gibi karbonhidrat içeren atıştırmalıkları, kan şekeri ölçüm cihazını, tip 1 ve insülin kullanan tip 2 diyabetli hastaların ise glucogen hypo kiti ve hızlı etkili insülini koymaları gerekli. Şeker hastası olduğunu bildiren kimlik kartı veya bileklik takmak da acil durumlarda zaman kaybını önler. Seyahat sırasında yemek ve aktivite düzeni bozulacağı için daha sık kan şekeri kontrol etmeniz gerekmektedir.

Hipertansiyon hastalarının, özellikle uçak yolculuklarında tansiyonları kontrol altında bulundurulmalı. Yolculuklarda kontrol altındaki tansiyonunun stres, tuzlu ve yağlı besinlerle kolaylıkla yükselebileceği unutulmamalı. Özellikle bilinmeyen besinleri yerken bu konulara dikkat etmek önemli. Umre ve hac ziyaretleri sırasında ve sıcak bölgelere seyahatlerde yeterli sıvı alınmalı. Seyahat sırasında hareketle birlikte artan sıvı ihtiyacı ateş, halsizlik ve nörolojik bozukluklar gibi birçok klinik tabloya neden olabilir.

Çantanızda bunlar olsun

Yolculuğa çıkanlara içinde acil ihtiyaç olabilecek malzemeler olan bir çanta bulundurmaları doktor tavsiyesi. Bu çantada ağrı kesici (aspirin vb.), antiseptik veya bakterisidal sabun solüsyonu, su temizleme damla veya tabletleri, sinek-böcek kovucular, termometre, tek kullanımlık enjektör, elastik bandaj, gazlı bez, flaster, serum fizyolojik burun damlası ve hekimin tavsiye ettiği durumda kullanılacak antibiyotikler olmalı.