Καινούργια πραγματικότητα

^«Η νύχτα θα είναι μακρά και σκοτεινή, αλλά τελικά η μέρα θα ξημερώσει»: με αυτήν την άκρως διπλωματική φράση κλείναμε, σε αυτήν ακριβώς τη θέση, το περυσινό εισαγωγικό σημείωμα στο αφιέρωμα του Project Syndicate για τις προκλήσεις του 2025. Ενα είναι σίγουρο: η νύχτα θα κρατήσει για πολύ ακόμη. Κανένα από τα προβλήματα στα οποία αναφερθήκαμε πέρυσι δεν έχει λυθεί, αντιθέτως τα περισσότερα έχουν επιδεινωθεί. Ο πρόεδρος Τραμπ έχει κλιμακώσει τις επιθέσεις εναντίον οποιουδήποτε δεν εκφράζει ανοιχτά τον θαυμασμό του προς το πρόσωπό του, με τελευταίο παράδειγμα τον σοκαριστικό του ισχυρισμό ότι ο σκηνοθέτης Ρομπ Ράινερ έχασε τη ζωή του, μαζί με τη σύζυγό του, εξαιτίας της οργής που προκάλεσε η παρανοϊκή του εμμονή με τον ίδιο τον αμερικανό πρόεδρο. «Εχετε συναντήσει ποτέ στη ζωή σας», ρωτάει τους αναγνώστες ο διευθυντής του New Yorker Ντέιβιντ Ρέμνικ, «έναν χαρακτήρα τόσο άθλιο όσο ο Ντόναλντ Τραμπ;»

Κι όμως, ο ίδιος άνθρωπος θα διεκδικήσει και φέτος το Νομπέλ Ειρήνης επειδή υποτίθεται ότι τελειώνει πολέμους. Αυτό που κάνει στην πραγματικότητα είναι να συντάσσεται με την πλευρά που μπορεί να του αποφέρει τα μεγαλύτερα οικονομικά οφέλη, αδιαφορώντας πλήρως τόσο για το διεθνές δίκαιο όσο και για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της όποιας «συμφωνίας». Το έκανε στον πόλεμο στη Γάζα, δίνοντας το πράσινο φως στο Ισραήλ να εκπληρώσει τους στρατηγικούς του στόχους, στους οποίους δεν περιλαμβάνεται ούτε η σταθερότητα της περιοχής ούτε η διαμόρφωση μιας νέας πολιτικής τάξης. Προσπαθεί να το κάνει και στην Ουκρανία, ικανοποιώντας τις περισσότερες απαιτήσεις του εισβολέα και ρίχνοντας στην Ευρώπη τις ευθύνες για την επόμενη ημέρα.

Καλώς ήλθατε λοιπόν στη Νέα Παγκόσμια Αταξία, όπως τιτλοφορείται και η τελευταία έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής Διάσωσης (IRC), που επισημαίνει ότι 230 εκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται σήμερα από ανθρωπιστική βοήθεια. Το εντυπωσιακό είναι ότι στην πρώτη θέση της λίστας της οργάνωσης με τις σοβαρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις βρίσκεται για τρίτη συνεχόμενη χρονιά μια σύγκρουση με την οποία δεν ασχολείται σχεδόν κανένας: ο εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν. Η κρίση αυτή έχει επιδεινωθεί και ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν πλέον αξίες, δεν τηρούνται πλέον οι νόμοι, δεν υφίσταται πλέον μια τάξη που βασίζεται σε κανόνες. Οπως γράφει στο αφιέρωμα που διαβάζετε ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν, κάθε πυλώνας της παγκόσμιας τάξης που γνωρίζουμε από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κι ύστερα καταρρέει. Τα αυταρχικά καθεστώτα είναι πλέον περισσότερα από τις δημοκρατίες: 91 έναντι 88. Και οι σεισμικές αυτές μετατοπίσεις έχουν προκαλέσει μια επιθετική και ολοένα πιο αυταρχική μορφή εθνικισμού, που έχει γίνει η κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής εκτοπίζοντας τον νεοφιλελευθερισμό.

Απέναντι σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, υπάρχουν αυτοί που χαίρονται: βλέπε τους λαϊκιστές στη Γαλλία, τη Γερμανία ή τη Βρετανία, που παίρνουν από το MAGA μαθήματα κατάληψης της εξουσίας. Υπάρχουν εκείνοι που προσπαθούν να επιβιώσουν με την κολακεία. Υπάρχει, τέλος, η περίπτωση της Ευρώπης. Που, όπως επισημαίνει ο πολωνός υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι, είτε θα επιχειρήσει ενωμένη να μετατρέψει την οικονομική της ισχύ σε παγκόσμια ηγεσία και επιρροή είτε θα δεχθεί να μετατραπεί σε μια παιδική χαρά των υπερδυνάμεων.