Κρήτη: Πρώιμο έργο του Γκρέκο εντοπίστηκε σε εκκλησία στον Τσιβαρά Αποκορώνου

Ένα από τα πρώτα έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου πριν γίνει γνωστός ως Ελ Γκρέκο, θεωρούν ότι βρήκαν ερευνητές στην Κρήτη σε εκκλησία στον Τσιβαρά Αποκορώνου.

Σε σχετικές ανακοινώσεις για το θέμα προχώρησε στο πρόσφατο συνέδριο για το Αρχαιολογικό Έργο της Κρήτης που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο, ο έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Μιχάλης Ανδριανάκης.

Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις αυτές, στον Ιερό Ναό της Παναγίας στον Τσιβαρά Αποκορώνου εντοπίστηκε μια εικόνα της Αγίας Αικατερίνης και της Παναγίας της Οδηγήτριας που πολύ πιθανό να αποτελεί ένα από τα πρωιμότερα έργα του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία δεν είχε ακόμη αναχωρήσει από την Κρήτη για την Ιταλία.

Σύμφωνα με τα όσα δήλωσε ο κ. Ανδριανάκης στην εφημερίδα «Πατρίς» η εικόνα αυτή θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική καθώς είναι η πρώτη που βρίσκεται στην Κρήτη και η μελέτη της τεχνοτροπίας της θα συμβάλει σημαντικά στη γνώση για την κρητική περίοδο του Ελ Γκρέκο, από την οποία ελάχιστα γνωρίζουν οι μελετητές, μέχρι τώρα.

Είχαν κόψει την εικόνα για να χωρέσει στο τέμπλο

Η  περίφημη εικόνα -όπως συμπληρώνει ο κ. Ανδριανάκης, «βρισκόταν στην ποδιά του τέμπλου που είναι του 1880 και ήταν σε δεύτερη χρήση. Την είχαν κόψει στα δύο. Είχαν κόψει επίσης και το κάτω κομμάτι όπου σίγουρα βρισκόταν η υπογραφή του καλλιτέχνη».

Η εικόνα χρονολογείται στο β΄ μισό του 16ου αιώνα και τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά της διαφέρουν σημαντικά από το έργο των άλλων γνωστών ζωγράφων της Κρητικής Σχολής. Τα στοιχεία αυτά, προσιδιάζουν στο καλλιτεχνικό ιδίωμα του Θεοτοκόπουλου.

Μάλιστα, όπως λέει χαρακτηριστικά: «Στοιχεία που αποκλείουν το έργο να είναι του Θεοτοκόπουλου δεν υπάρχουν, αλλά που να ενισχύουν ότι είναι υπάρχουν αρκετά».

Δεδομένου οτι αγνοούμε πολλά για την κρητική περίοδο του Θεοτοκόπουλου, εκτός από λίγες εικόνες στον χρόνο που έφυγε από την Κρήτη, και ότι δεν σώζεται η υπογραφή, το έργο της έρευνας για την οριστική απόδοση της εικόνας θα συνεχιστεί.

Να σημειωθεί ότι ανακοινώσεις για το ίδιο θέμα έκαναν στο συνέδριο του Ρεθύμνου η ομάδα των συντηρητών και ο επίτιμος διευθυντής Έρευνας του «Δημόκριτου» κ. Μανιάτης.

Από αυτές, που αφορούν εικονογραφικές και τεχνοτροπικές διαπιστώσεις μετά από σύγκριση με άλλα έργα του Θεοτοκόπουλου («Η Βάπτιση του Χριστού» στο Ηράκλειο) φαίνεται ότι «υπάρχει στενή σχέση». Αξίζει, ακόμη, να σημειωθεί ότι συνεχίζεται η δεύτερη φάση της συντήρησης της εικόνας ενώ θα συνεχιστεί και η εργαστηριακή έρευνα.

Τι εικονίζει το έργο 

«Η Παναγία» όπως τόνισε ο κ. Ανδριανάκης «εικονίζεται στο γνωστό εικονογραφικό τύπο της Οδηγήτριας, ο οποίος είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος και στην Κρήτη μέχρι και τον 18ο αιώνα. Η Αγία Αικατερίνη αριστερά της, σε στάση τριών τετάρτων, στρέφεται προς την Παναγία.

Με το δεξί χέρι κρατεί κλαδί φοίνικα και με το αριστερό ακουμπά με μια πολύ χαρακτηριστική κίνηση στον σπασμένο τροχό του μαρτυρίου.

Η μορφή της Παναγίας έχει τα τυπικά χαρακτηριστικά του εικονογραφικού τύπου, ενώ ο μικρός Χριστός διακρίνεται για τον έντονα ζωγραφικό τρόπο απόδοσης του προσώπου και των ενδυμάτων, όπου είναι εμφανείς δυτικές επιδράσεις στην πτυχολογία, τις οποίες έχει ενσωματώσει στην τέχνη του ο ζωγράφος.

Στη ντυμένη ως βυζαντινή αρχόντισσα Αγία Αικατερίνη, κυριαρχούν δυτικές επιδράσεις στην απόδοση του προσώπου. Ο ανώνυμος ζωγράφος σχεδιάζει χωρίς χαράξεις, με τολμηρές, ελεύθερες, πλατιές πινελιές τις τρεις μορφές και τροποποιεί το σχέδιό του σε κάποια σημεία.

Διαχειρίζεται με άνεση τα χρώματα όπου κυριαρχούν το βυσσινί, το ρόδινο, το πορτοκαλί, το σκούρο πράσινο και το λευκό του μολύβδου, ενώ εντοπίζεται και η χρήση κονιορτοποιημένου γυαλιού.

Η πτυχολογία αποδίδεται ζωγραφικά, με σταδιακό άνοιγμα των χρωμάτων και ελεύθερες, πλατιές πινελιές».

Με στοιχεία από patris, zarpanews και cretalive.