Բայդենի խոսքը և Էրդողանի թուլությունը. Թուրքիան կորցրել է նշանակությունը Միացյալ Նահանգների համար. Al-Monitor
Գաղտնիք չէ, որ հունվարի 20-ին Ջո Բայդենի երդմնակալությունից ի վեր Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը «նյարդայնորեն սպասում էր» իր ամերիկացի գործընկերոջ զանգին: Անկարայի ընկալմամբ, Վաշինգտոնից ստացված զանգը պետք է հաստատեր, որ երկու երկրների հարաբերությունները կշարունակվեն սովորականի պես, չնայած դեռևս 2020 թվականին Բայդենի նախընտրական արշավի ընթացքում առկա հայտնի կանխատեսումներին, որ դեմոկրատ նախագահի օրոք Թուրքիային ծանր ժամանակներ են սպասվում: Այս մասին Al-Monitor պորտալի էջերում գրում է թուրք քաղաքական վերլուծաբան Ջենգիզ Չանդարը:
Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի խիստ հսկողության տակ գտնվող բազմաթիվ լրատվամիջոցներ սպասում էին զանգին`օգտվելու համար Թուրքիայի առաջնորդի փառասիրությունը բավարարելու և նրա ներքին քննադատներին նվաստացնելու հնարավորությունից:
Թուրքիայի քաղաքական սպեկտրի մյուս ծայրում ծաղրուծանակ էր դարձել Ջո Բայդենի հեռախոսազանգի երկար սպասումը: Եվ ապրիլի 23-ին վերջապես զանգը հնչեց: Բայց դա տեղի չունեցավ այնպես, ինչպես Էրդողանն էր ուզում: Բայդենը զանգահարել էր իր թուրք գործընկերոջը հիմնականում տեղեկացնելու համար այն պատմական հայտարարության մասին, որը նա պետք է աներ հաջորդ օրը` արտասանելով «ցեղասպանություն» բառը`կապված 100 տարի առաջ Օսմանյան կայսրությունում հայերի զանգվածային ոչնչացման հետ, որը Թուրքիայում համառորեն անվանում են «1915-ի իրադարձություններ»:
Չանդարը նշում է, որ Բայդենի` Էրդողանին ասածի մեջ չպետք է անսպասելիության տարր լիներ: Ամերիկյան առաջատար թերթերը, ինչպիսիք են The New York Times-ը և The Wall Street Journal- ը, նախապես հայտնում էին, որ Բայդենը «1915-ի իրադարձությունները» ճանաչում է որպես Հայոց ցեղասպանություն: Ի տարբերություն իր նախորդների, որոնք նախընտրական արշավների ընթացքում խոստանում էին, բայց նախագահ դառնալով՝ հետ քայլ էին անում, Բայդենը հավատարմություն է ցուցաբերել իր նախընտրական խոստումներին և մնացել է բարոյական բարձունքի վրա՝ առաջնահերթություն տալով մարդու իրավունքներին և համամարդկային արժեքներին, նշում է հեղինակը:
«Նախագահական քարոզարշավի ընթացքում տված իր արտաքին քաղաքական խոստումը պահելը փոխել է նաև ԱՄՆ-ի ռազմավարական աշխարհայացքը Թուրքիայի նկատմամբ»,-նշում է վերլուծաբանը:
Պենտագոնը եղել է առաջատար պետական կառույցը, որը երկար տարիներ արգելափակել է Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը՝ վկայակոչելով ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի պաշտպանական համագործակցությունը: ԱՄՆ-Թուրքիա դաշինքի ողնաշարը եղել է անվտանգության և ռազմական ոլորտները, որոնք կարևոր դեր են խաղացել ԱՄՆ նախագահների կողմից ամեն ապրիլի 24-ին`Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրը իրենց ձևակերպումները թուլացնելու գործում:
«Այլևս ոչ. Բայդենի հայտարարության նախորդ օրը Միացյալ Նահանգները պաշտոնապես բացառել են Թուրքիային F-35-երի (հինգերորդ սերնդի կործանիչ) ծրագրից, ինչը նշանակում է, որ ավարտվում է երկու դաշնակիցների միջև, հավանաբար, առավել հավակնոտ և ռազմավարական ռազմական նախագիծը: Դա Թուրքիայի կողմից ռուսական С-400 հակաօդային պաշտպանության համակարգերի ձեռքբերման հետևանքն էր: Ամերիկյան կողմը բազմիցս նախազգուշացրել է Անկարային F-35 նախագծից վտարելու մասին: Թուրքիայի նախագահը չի նահանջել, և, կարծես, վստահ էր իր տաղանդում ՝ միմյանց դեմ հանել համաշխարհային տերություններին՝ հավասարակշռելով նրանց միջև», - գրում է թուրք փորձագետը:
Նրա խոսքերով` ըստ ամենայնի, Թուրքիան Միացյալ Նահանգների համար այլևս չունի անփոխարինելի աշխարհառազմավարական նշանակություն, ինչպես նախկինում կարծում էին նրա քաղաքական գործիչները և մնացած աշխարհին էլ ստիպում էին այդպես մտածել:
Ճանաչումը նաև ամբողջ աշխարհին ցույց է տվել, որ Թուրքիան և Միացյալ Նահանգները միայն նոմինալ դաշնակիցներ են: Նրանց դաշինքի բնույթը վերափոխվել է մրցակցային հարաբերությունների, ինչպիսին է Եվրամիության հարաբերությունները Թուրքիայի հետ, չնայած դա այդքան բացահայտ չի ասվում ... Ստեղծված իրավիճակը ցույց է տալիս, որ ԱՄՆ-ին Թուրքիան շատ ավելի քիչ է պետք, քան Թուրքիային ԱՄՆ-ն: Բայդենի որոշման ժամկետը նաև ընդգծել է Թուրքիայի թուլությունը: Դա տեղի է ունեցել այն ժամանակ, երբ Թուրքիայում սրվում է տնտեսական ճգնաժամը, և նրան այլ բան չի մնում, քան ներգրավել օտարերկրյա ներդրողներ, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ից: Թուրքիայի հարաբերությունները Եվրամիության հետ այնքան լավ չեն, որ օգտագործվեն Վաշինգտոնի դեմ:
Հատկանշական է նաև, որ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները նույնպես փխրուն են` Սև ծովի աշխարհաքաղաքականության պատճառով, որտեղ Թուրքիան, կարծես, կանգնած է Ուկրաինայի կողքին: Անկարան չի կարող սպառնալ խզել հարաբերությունները Վաշինգտոնի հետ և դուրս գալ արևմտյան անվտանգության համակարգից, և չի կարող որևէ պատժամիջոց կիրառել Միացյալ Նահանգների դեմ: Իր հերթին Բայդենը ստիպված կլինի վճարել միայն չնչին քաղաքական գին Հայոց ցեղասպանության ճանաչման համար, և, ըստ երեւույթին, նա հասկանում է այդ փաստը, եզրափակում է Ջենգիզ Չանդարը: