რატომ არ აქვს იუპიტერს სატურნის მსგავსი რგოლები
მეზობელ სატურნთან მისი მსგავსების გათვალისწინებით, ბუნებრივია ჩნდება კითხვა, თუ რატომ არ აქვს იუპიტერს ხილული რგოლების შესანიშნავი, ვრცელი სისტემა. მიუხედავად იმისა, რომ იუპიტერს ამშვენებს რგოლები, ისინი წვრილმანი მტვრისგან შედგენილი ნაწილაკებია, რომლებიც მხოლოდ მზის სინათლეზე შეინიშნება.
“დიდი ხანია მაწუხებს ეს საკითხი, რატომ არ აქვს იუპიტერს კიდევ უფრო დიდი და გასაოცარი რგოლები, რომლებიც სატურნს დაჩრდილავდა”, – თქვა ასტროფიზიკოსმა სტივენ კეინმა კალიფორნიის რივერსაიდის უნივერსიტეტიდან.
იუპიტერის ისტორიის კონკრეტულ მომენტში პლანეტის გარშემო წარმოქმნილი გიგანტური რგოლების სისტემის იდეის გამოსაკვლევად, კეინმა და მისმა კოლეგამ, ასტროფიზიკოსმა ჟექსინგ ლიმ UC Riverside-დან, ჩაატარეს იოვიანის სისტემის გარშემო მოძრავი ობიექტების სიმულაციების სერია. ამ სიმულაციებმა მხედველობაში მიიღო იუპიტერის ორბიტალური და მისი ოთხი უდიდესი თანამგზავრის მოძრაობა, ცნობილი როგორც გალილეის მთვარე, კალისტო, იო და ევროპა. გუნდი ეცადა გამოეკვლია, რამდენი დრო დასჭირდებოდა რგოლების სისტემის ჩამოყალიბებას.
ამ მოდელირების მიხედვით, იუპიტერს არ შეიძლება ჰქონდეს სატურნის სტილის რგოლები და ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ეს ოდესმე ყოფილიყო, განაცხადეს მკვლევარებმა.
„მასიური პლანეტები ქმნიან მასიურ მთვარეებს, რაც ხელს უშლის მათ რგოლების ფორმირებაში“, – განმარტა კეინმა. “ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ იუპიტერის გალილეის მთვარეები, რომელთაგან ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მთვარეა ჩვენს მზის სისტემაში, ძალიან სწრაფად გაანადგურებს ნებისმიერ დიდ რგოლს, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას.”
იუპიტერის ამჟამინდელი სუსტი რგოლები ძირითადად შექმნილია მტვრისგან, ხოლო რაც შეეხება სატურნს, მისი რგოლები უმეტესად ყინულისგან შედგება. შესაძლოა, ეს იყოს კომეტების ან ასტეროიდების ფრაგმენტებიც, ყინულოვანი მთვარე, რომელიც დაიშალა სატურნის მიზიდულობის გამო, ან დაეჯახა ისე, რომ ამოფრქვევამ წარმოშვა რგოლები. ჩვენ ვიცით, რომ სატურნის მთვარეები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ მისი ბეჭდების ფორმირებასა და შენარჩუნებაში. მაგრამ საკმარისად დიდი ზომის მთვარეს ასევე შეუძლია გრავიტაციულად დაარღვიოს რგოლები და ყინული პლანეტარული ორბიტიდან გამოიყვანოს.
თუმცა სატურნი მზის სისტემაში არ არის ერთადერთი პლანეტა რგოლებით. ნეპტუნს და ურანს აქვთ თხელი, წვრილმანი მტვრის ბეჭდები. ასევე ჯუჯა პლანეტა ჰაუმეა, რომელიც კოიპერის სარტყელში დგას პლუტონთან ერთად. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ყინულოვანი სხეულების ირგვლივ რგოლები არც თუ ისე იშვიათია, რადგან გრავიტაციული ურთიერთქმედებები ყინულს ასწევს აღნიშნული სხეულების ზედაპირიდან და ქმნის მის ირგვლივ მბრუნავ ობიექტს.
როგორც ასტრონომები თვლიან, პლანეტის გარშემო არსებული ბეჭდები მის ისტორიას გვიყვება, რომ შორეულ წარსულში იქ რაღაც დიდი კატასტროფა შეიძლებოდა მომხდარიყო.
წყარო: Sciencealert