Ён меў вялікае і неспакойнае сэрца…

10.03.2022 10:11

Да 80-годдзя беларускага грамадска-палітычнага дзеяча, гісторыка, археолага, доктара гістарычных навук, прафесара Міхася Ткачова (1942-1992).

Народны пісьменнік Беларусі Васіль Быкаў пра Міхася Ткачова сказаў так: “Ён меў вялікае і неспакойнае сэрца, якое балела шматлікімі болямі, але найперш – болем народным”. Сапраўды так. Міхась Ткачоў быў адданы патрыёт Беларусі, даследчык яе гісторыі, чалавек, які стаяў у першых шэрагах змагароў за аднаўленне незалежнасці нашай дзяржавы.

Ён нарадзіўся 10 сакавіка 1942 года ў Мсціславе ў сям’і настаўнікаў. У 1959 годзе паступіў на гістарычны факультэт Белдзяржуніверсітэта. Ужо там выявіліся здольнасці ў Міхася Ткачова да даследчыцкай працы. Скончыўшы ўніверсітэт, гісторык настаўнічаў у Жодзіне, а з 1968 года стаў супрацоўнікам Інстытута гісторыі Акадэміі навук Беларусі, а потым – выкладчыкам Гарадзенскага ўніверсітэта.

У 1989 годзе Міхась Ткачоў па конкурсу быў абраны загадчыкам рэдакцыі гісторыі Беларусі ў выдавецтве “Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі”. А ў 1992 годзе яго прызначылі галоўным рэдактарам Беларускай энцыклапедыі.

Потым Міхась Ткачоў абараніў доктарскую дысертацыю, стаў прафесарам. Яго пяру належыць больш як 400 навуковых публікацый. Ім напісаны кнігі “Замкі Беларусі” (выдавалася некалькі разоў), “Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі 13-18 стагоддзяў”, “Замкі і людзі”. Ён адзін з аўтараў даследаванняў “Нарысы па археалогіі Беларусі”, “Асвета і педагагічная думка ў Беларусі”, “Гісторыя беларускага мастацтва”, “Беларуская кафля”, прымаў удзел у стварэнні “Збору помнікаў гісторыі і культуры Беларусі” у сямі тамах. У 1992 годзе Міхась Ткачоў у сааўтарстве выдаў кнігі “Вялікае мастацтва артылерыя” і “Старажытны Мсціслаў”.

Навуковыя працы Міхася Ткачова і сёння вызначаюцца багаццем фактычнага матэрыялу і сапраўднай аб’ектыўнасцю. У іх па-новаму высвеціліся многія старонкі нашай гісторыі. Пад кіраўніцтвам Міхася Ткачова было распачата выданне “Энцыклапедыя гісторыі Беларусі” у шасці тамах, падрыхтавана да друку аднатомная энцыклапедыя “Археалогія і нумізматыка Беларусі”.

Плённую навуковую і педагагічную працу Міхась Ткачоў спалучаў з актыўнай грамадскай і палітычнай дзейнасцю. Ён быў заснавальнікам і кіраўніком гісторыка-культурнага клуба “Паходня” у Гародні. А 19 кастрычніка 1988 года ўвайшоў у аргкамітэт Беларускага народнага фронту (БНФ). На ўстаноўчым з’ездзе вучонага абралі намеснікам старшыні сейму. Выступаючы за незалежнасць нашай краіны, адраджэнне гістарычнай памяці народа, за дзяржаўны статус беларускай мовы, Міхась Ткачоў лічыў, што пераход да дэмакратыі, рыначнай эканомікі павінен адбывацца з улікам інтарэсаў працоўных. Ён быў адным з ініцыятараў адраджэння сацыял-дэмакратычнага руху на Беларусі. У сакавіку 1991 года на ўстаноўчым з’ездзе Беларускай сацыял-дэмакратычнай Грамады Міхася Аляксандравіча абралі старшынёй Цэнтральнай рады партыі.

Міхась Ткачоў з’яўляўся яшчэ сябрам праўлення Беларускага фонду культуры, сябрам рады Беларускага краязнаўчага таварыства, уваходзіў у склад Беларускага камітэту міра.

Як навукоўца, грамадскага і палітычнага дзеяча Міхася Ткачова вызначала глыбокае разуменне своеасаблівасці беларускага гістарычнага лёсу, неабходнасці яднання ўсіх грамадскіх сіл краіны на грунце палітычнага, сацыяльнага і духоўнага адраджэння Беларусі. За важкі ўклад у развіццё беларускай культуры Міхась Аляксандравіч быў узнагароджаны медалём Францыска Скарыны.

На вялікі жаль, няўмольны лёс адмераў яму толькі 50 гадоў жыцця. Але з цягам часу, як пісаў Васіль Быкаў, значэнне ягонай асобы будзе толькі большасць. І Васіль Быкаў меў рацыю.