Անի Հովհաննիսյան. Երկրորդ շանս կամ ու՞մ է պատկանում հայկական աշխարհը
Ու՞մ է պատկանում հայկական աշխարհը, ովքե՞ր են նրա տերերը. այս հարցն իրոք արդի է և դարձել է յուրաքանչյուր հայի ամենամտահոգիչ հարցերից մեկը:
Հայերս երկնային պարգև ենք ստացել երկրի վրա և յուրաքանչյուրս մի փոքրիկ մասնաբաժին ունենք դրանից: Սակայն մեզանից շատերը կարծում են, թե կորցրել են իրենց բաժին հողը, բայց մենք հայկական աշխարհը չենք կորցրել, այլ ընդամենը նրա մի մասը. նույնկերպ նաև մեր սեփական ճակատագիրը տնօրինելու իրավունքի գիտակցումը: Իրականում մենք այժմ ապրում ենք մեր պատմական հայրենիքի՝ Մեծ Հայքի 1/10 մասում միայն, ուստի ոչ թե հայկական աշխարհն ենք կորցրել, այլ նրա գերակշիռ մասը և այժմ մաքառելով պահպանում ենք ներկա պահին մեր ունեցած 41 հազ. քառ. կմ. տարածքը:
Այո՛, մենք պետք է գիտակցենք, որ մեր սեփական ճակատագիրը տնօրինելու իրավունքը բացառապես ունենք մենք՝ հայերս, քանզի ինչպես ցույց է տալիս նախընթաց և ոչ հեռու ժամանակների դառը փորձը, մենք կորցնում ենք այն ժամանակ, երբ ապավինում ենք օտար ուժերի:
Առհասարակ յուրաքանչյուր էթնոսի բացահայտիչը լեզուն, կրոնը և մշակույթն են: Ազգի պատկանելիության որևէ վերոնշյալ բաղադրիչ չի կարող առանձին կերպով բնորոշել մարդու պատկանելիությունը ազգին, միայն այդ երեքի հանրագումարով կարող ենք ասել, որ դա արտացոլում է ազգի կերպարը:
Նախ և առաջ հայ լինելը ինքնին պատասխանատվություն է: Լինել ավետյաց երկրի տերը, ապրել առասպելական Նոյի իջևանած տարածքում արդեն իսկ պարտավորեցնող է, և այդ հանգամանքը մեզ հնարավորություն է տալիս ոչ թե գլխահակ կանգնել աշխարհի առջև, այլ տարփողել և հպարտանալ մեր պատմական արժեքներով ու դրանց շնորհիվ օտարին մոտեցնել մեր արմատներին:
Մենք ունենք հզոր սփյուռք, սակայն 20-30 տարի հետո այն լինելու է, ինչքան էլ որ դա ցավալի է, էլ ավելի անգլախոս: Անգլախոսությունը մարտահրավեր է, որ նետված է մեզ, մի վտանգ է, որ հենց այսօր տագնապով բարձրաձայնում են հայկական սփյուռքի հեղինակավոր և պատասխանատու կառույցները: Հայկական սփյուռք գոյություն ունի աշխարհի գրեթե բոլոր անկյուններում և շատ հաճախ, գտնվելով մահմեդական միջավայրում, հայերի ինքնության խնդիրը դառնում է հրատապ և առօրեական. մենք համախմբվում ենք այն ժամանակ, երբ կա կրոնական կամ ազգային ճնշում: Իսկ քրիստոնեություն դավանող երկրներում (Ռուսաստան, ԱՄՆ, Ֆրանսիա), երբ չկա ազգային ճնշում, մենք կամովին ձուլվում ենք տվյալ հասարակությանը, սկսում խոսել նրանց լեզվով, նրանց առոգանությամբ, մտածել նրանց պես և հայապահպանության սակավաթիվ կռվանները դառնում են հայկական մատուռները կամ եկեղեցիները և կամ կիրակնօրյա հայկական դպրոցները:
Ես գտնում եմ, որ մեզ միավորելու են և՛ անկախ հայկական պետությունը, որպես աշխարհի բոլոր հայերի գոյության առհավատչյա, և՛ Արևմտյան Հայաստանի մասին երազանքները, որպես չիրականացված ազգային նպատակ և գերխնդիր, քանզի իրականությանը նախորդում է երազանքը, և՛ հայոց լեզուն ու մշակույթը, որպես գերազգային արժեք, որոնք ենթակա չեն մշակման ու սակարկման, և՛ քրիստոնեական արժեքները, սակայն հայկական իրողություններով և մեկնություններով, քանի որ քրիստոնեական արժեքների անաղարտությունը մենք ենք պահպանում և նրանց աղավաղումը մեզ բնորոշ չէ:
Հայաստանի և սփյուռքի հայերի միջև ամենաճիշտ և ամենաարդյունավետ երկխոսության ճանապարհը նրանց տուն վերադարձն է՝ գոնե տարին երկու անգամ: Բազմաթիվ սփյուռքահայ պատանիներ և աղջիկներ, որոնք հաճախ հայերենին տիրապետում են թոթվախոս մանկան պես, գալիս են Հայաստան և սկսում են իրենց զգալ սեփական տանը, հղկում են հայերենը, իրազեկ են դառնում հայկական մշակույթին: Եվս մի քանի այցելություն և արդեն գործ կունենանք հայկական ինքնագիտակցությամբ ներծծված անհատների հետ: Խիստ անհրաժեշտություն է նաև մեր մշակութային խմբերի այցերը դեպի հոծախումբ հայկական գաղութներ, որտեղ ներկայացնում ենք հայկական մշակույթը, սակայն այդ ամենը պետք է լինի զուտ հայկական, քանզի գաղթօջախների հայերին պետք չեն «հղկած», «հարստացված» կամ էլ «մշակված» մշակութային ձևեր և մշակութային կյանք. նրանց պետք են Մեսրոպ Մաշտոց, Կոմիտաս…
Հայաստանի տերերը համայն աշխարհի հայերն են. Հայաստանը նաև նրանց տունն է: