Ўзбекистонда сувнинг 70 фоизи йўлда йўқолмоқда
Осиё тараққиёт банки (ОТБ) душанба куни эълон қилган янги таҳлилий ҳисоботида Ўзбекистонда суғориладиган ерларни йиллар давомида кенгайтириш Амударё ҳавзасидаги гидрологик тартибни кескин ўзгартирганини қайд этди. Мутахассислар инсон омили дарёнинг табиий оқимини издан чиқаргани, бунинг оқибатида экотизимлар “формадан чиқиб”, қурғоқчилик даврларида сувни тиклаш салоҳияти пасаяётганини таъкидлади. Бу ҳақда upl.uz хабар беради.
Энг оғир “заиф нуқта” инфратузилмада: ҳисоботга кўра, сувнинг 70 фоизигача қисми асосий сув йўлларидан фермер хўжаликларигача етиб боргунча транспорт жараёнидаёқ йўқотилмоқда. Шунга қарамай, сўнгги 12 йилда республикадаги сув таъминоти тизими барқарорлиги умумий баҳода деярли ўзгармай, 5 балл атрофида қолган. Ҳудуддаги қўшнилар — Қозоғистон, Қирғизистон ва Туркманистонда ҳам ўхшаш “бир жойда туриш” ҳолати кузатилган.
Фонида Тожикистон алоҳида ажралиб турибди: 2020–2025 йилларда мамлакат кўрсаткичи 3 баллдан 4 баллга кўтарилган. ОТБ буни оммабоп бўлмаса-да, самарали қадамларга — хусусан, сув истеъмоли тарифларини босқичма-босқич ошириш орқали ресурсдан тежамкор фойдаланишга рағбат берилгани билан боғлайди.
Ҳисоботда Тошкентнинг қишлоқ аҳолиси учун сув хавфсизлигини таъминлаш борасидаги натижалари ҳам алоҳида эътироф этилган. Рақамлар шуни кўрсатадики, 2013 йилда қишлоқларда тоза сувга кириш индекси 6,4 балл бўлган бўлса, 2025 йил якунига келиб 8,2 баллга етган. Бу ўзгариш ижтимоий кўрсаткичларга ҳам бевосита таъсир қилиб, қишлоқ аҳолиси саломатлиги даражаси 12 йил ичида 7,6 баллдан 9,2 баллга кўтарилган.
ОТБ вакиллари Ўзбекистонда қишлоқ гигиенаси ва сув таъминотидаги бугунги кўрсаткичлар узоқ муддатли давлат инвестициялари ҳамда тармоқлараро мувофиқлаштириш қандай натижа беришини амалда исботлаётганини айтади. Халқаро экспертлар фикрича, иқлим хатарларини олдиндан бошқариш ёндашуви минтақадаги сув тақчиллиги шароитида позицияни сақлаб қолиш билан бирга, йирик шаҳарлардан ташқарида ҳаёт сифатини сезиларли яхшилашга хизмат қилган.
Амударё Марказий Осиёдаги энг серсув дарё саналса-да, суғориш учун сувнинг ҳаддан ташқари кўп олиниши сабаб у бир неча ўн йилдан бери деярли Орол денгизигача етиб бормаяпти. Натижада собиқ денгиз туби ўрнида янги чўл — Оролқум шаклланган.