Refat Çubarov: "Qarışıqlıq ve prvokatsiya ne qadar çoq sürse, o qadar çoq Kremlniñ Qazahistannı bastırmaq fırsatı olur"
Ukrainalı siyasetçiler Qazahistandaki vaqialarnı ve memleketke Ortaq telükesizlik añlaşma teşkilâtınıñ egidası altında Rusiye ordusınıñ kirsetilmesini közeteler. Rusiyede ise Qazahistannıñ Qırımnıñ ilhaqını tanımasını talap eteler ve "Qazahistannıñ Rusiye ile mümkün birleşmesi" aqqında aytalar, dep yaza Azatlıq Radiosı.
Qırımtatar Milily Meclisiniñ reisi Refat Çubarov, "men zulumğa ve öz akimiyetiniñ açkozlügine qarşı turğan Qazahistan halqınıñ tarafındam", dep bildirdi. Siyasetçi "Qazahistan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev ve lider Nursultan Nazarbayev Rusiyeniñ Ukrainağa arbiy istilâsını ve Qırımnıñ işğalini takbih etmege cesaret etmegenlerini" de hatırlattı.
"Qarışıqlıq ve prvokatsiya ne qadar çoq sürse, o qadar çoq Kremlniñ Qazahistannı bastırmaq fırsatı olur", - dedi Çubarov.
Ukrainanıñ keçmiş baş prokurorı ve türlü yıllarda Ukraina Yuqarı Radasınıñ mebusı Yuriy Lutsenko böyle yazdı: "Liderleri ve maqsatları olğan siyasiy fırqa ya da grupplar olmadan narazılıqlar ya da boğulalar (Belarusiyede kibi) ya da soğuncılıqqa çevirileler (Qazahistanda kibi).
"Kreml jandarmı kösterip tetecavuziy oldı. İsperiyanıñ ğayrıdan tiklenmesi şimdi yalıñız elitanıñ satıp aluvı ile degil, amma uçaqlarnen ve spetsnaznen ömürge keçirile. Bölüngen elitası ve populâr olmağan qabar alğan akimiyet ile memleketler Kreml içün açıq olğan ğanimetke çevirile", - dep yazdı Lutsenko.
RT (Rusiye tış yayınlavı) telekanılınıñ baş muarriri Margarita Simonyan Qazahistannıñ şimdiki akimiyetine "mıtlaqa yardım etmege" çağırdı. "Amma bazı şartlarnı da köstermek kerek", dep qoştı o.
"1. Qırımnı (yani Rusiye tarafından işğal etilmesini - QA) tanımaq. 2.Kirill urufatını - qaytarmaq (Qazahistan tiliniñ latin urufatına qaytarıluv yolundadır - QA). 3. Rus tili - Qırğızistanda kibi ekinci devlet tili. 4. Rus mekteplerini raat qaldırmaq ve Reberge (Somonyan Rusiye prezidenti Vladimir Putin aqqında ayta - QA) yalan aytmamaq", - dep yazdı o.
Rusiye Devlet Dumasınıñ telükesizlik ve qabarcılıqqa qarşı küreş komitetiniñ azası Biysultan Hamzayev "Qazahistannıñ tarihiy vatanı - Rusiye ile birleşmesi" mevzusında referendum keçirilmesini teklif etti.
"Orta Asiya - Rusiye toprağıdır! Ağda Qazahtistannıñ Rusiye ile mümkün birleşmesi muzakere etile. Şahsen menim, siyaset ve vazifelerge bağlı olmağan RF vatandaşınıñ fikri böyledir: Qazahistanda referendumnıñ kençirilmesine ve memleketniñ tarihiy vatanı - Rusiye ile birleşmesine qoltutam", - dep yazdı Facebookta Dağıstandan seçilgen mebus.
Tokayev, yanvarnıñ 5-nde aqşamı OTAŞ memleketlerinden küç yardımını istedi. Paşinânnıñ aytqanına köre, OTAŞ ortaq telükesizlik şurası "bu memlekette stabilleşüv ve vaziyetni normalleştirüv maqsadınen sıñırlı bir müddetke" barıştırıcı küçlerni yollamağa qarar berdi.
Cumaaqşamına keçer gecesi Almatı komendaturası uquq qoruyıcı organlar şeerde «terror ile küreş mahsus tedbirlerini» başlattı, dep bildirdi.
Narazılıqlarnıñ merkezi olğan Almatı şeerinde yanvarniñ 5-nde rezina tayaqlar, qalqanlarnen silâlanğan kimligi belli olmağan insanlar şeer akimatına ücüm etti.
O künü bir insan gruppası ava limanını zapt etti. Komendnatura «Qazahistanğa ücüm etüv» ve «devlet bütünligini bozuv ıntıluvı, tecavuz aktı» aqqında bildirdi.
Başta fevqulâde vaziyet rejimi Almatıda ve Manğıstau vilâyetinde ilân etildi, yanvarniñ 2-nde anda şingen gaz fiyatları artqan soñ narazılıqlar başladı. Soñra akimiyet fevqulâde vaziyetni bütün paytahtqa ve memleketniñ diger regionlarına tarqattı.
Şingen gaz fiyatlarınıñ birden artmasına qarşı mitingler Qazahistanda yanvarniñ 2-nde Janaozende (Manğıstau vilâyetindeki şeer, Qazahistannıñ ğarbi) başladı. Soñra kütleviy narazılıqlarğa çevirildi.
Yanvarniñ 5-nde saba Qazahistan ükümeti istifağa ketti.
Qazahistannıñ birinci prezidenti Nursultan Nazarbayev Qırımnıñ ilhaqı ile bağlı noqta-i nazaranı bildirip, Qazahistan ne Rusiyeni, ne de Ukrainanı desteklemedi dedi.
"Qırımnı Rusiye qısmı kibi tanımaymız, çünki o zaman Ösetiya, Abhazistan, Kosovonı da tanımaq kerek. Kosovo da onı tanığanımıznı istey. Amma ukrain tarafını da desteklemeymiz", - dedi Nazarbayev.
2019 senesi Qazahistan prezidenti Kasim-Jomart Tokayev Deutsche Welle-ge intervyü vaqtında, 2014 senesi Qırımda öz bergen vaqilarğa ilhaq demege istemegenini aytqan edi.