Հետհեղափոխական տնտեսական մարտահրավերներն առանձնապես մինչհեղափոխական վիճակից չեն տարբերվում. տնտեսագետ
Տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Թաթուլ Մանասերյանի համոզմամբ՝ հետհեղափոխական տնտեսական մարտահրավերներն առանձնապես մինչհեղափոխական վիճակից չեն տարբերվում:
Tert.am-ի հետ զրույցում նա նշեց, որ իր մտահոգությունները մի փոքր ավելացել են: Մանասերյանն այս պահին առաջնային է համարում այն, որ ժամանակավոր, համաձայնության կառավարությունը գնահատի իրական ռիսկերը, հաշվառի տնտեսական սպառնալիքները:
«Նոր կառավարությունն, անպայման, պետք է հաշվառի տնտեսական սպառնալիքները, գնահատի դրանցից յուրաքանչյուրը, հետո մտածի տնտեսական զարգացման մասին: Մենք չեն կարող լինել տնտեսապես ոչ անվտանգ վիճակում, սպառնալիքների ներքո և ասել, որ մեզ սպասում է փայլուն ապագա: Դա նման է այն հիվանդին, որը, չիմանալով, թե ինչ հիվանդություններ ունի, պլանավորում է գնալ ակտիվ աշխատանքի, մինչդեռ կան հիվանդություններ, որոնց պարագայում ակտիվ աշխատանքը հակացուցված է»,- ասաց նա:
Տնտեսագետը մարտահրավեր է համարում պարենային, էներգետիկ, ժողովրդագրական անվտանգությունը: Նա նկատեց, որ, թեև, հեղափոխություն է եղել, միևնույն է, արտագաղթը չի կանխվել:
«Այո՛, հիմա բոլորիս համար երանելի վիճակ է, որ այս աղբից դուրս ենք եկել, հրաշք է, բայց չի կանխվել արտագաղթը, հատկապես ուղեղների արտահոսքը, ինչն առաջինն է արյունաքամ անում պետությունը: Ծերացումը, ֆինանսական ակտիվությունը, ներդրումային անվտանգությունը և այլն խնդիրներ են, որոնք մինչև չգնահատվեն, իրավունք չունենք ու չենք կարող խոսել զարգացման մասին»,- ընդգծեց Մանասերյանը:
Վերջինս հարցադրում արեց՝ արդյոք ինչ-որ մեկը ճանաչո՞ւմ է ՀՀ-ն, գիտի՞, թե ինչ երկրում է ապրում, ու ցավով արձանագրեց, որ չկա մեկը, որը կարող է հայտարարել, թե ճանաչում է երկիրը, որտեղ ապրում է. «Մենք չենք հաշվառել ՀՀ մարդկային կապիտալն ըստ մասնագիտությունների: Ծրագիրը, որը գրել է կառավարությունը կամ հետագայում էլ գրելու է, ինչո՞վ պետք է իրականացվի: Նույն ՏՏ ոլորտը, չէ՞ որ մենք, իրականում, չգիտենք, թե քանի ՏՏ մասնագետ ունենք, իսկ այս ոլորտը երկրի առաջնահերթ ոլորտներից է: Թվերը, որոնք հրապարակվում են, հավատացեք՝ ճիշտ չեն»,- շարունակեց տնտեսագետը:
Թաթուլ Մանասերյանը նկատեց, որ ժամանակավոր, համաձայնության կառավարությունը հայտարարում է, որ ՀՀ-ն պետք է վերածվի առողջապահական, կրթական և այլն կենտրոնի, սակայն հարց է, թե ում միջոցով, որովհետև, ըստ նրա, հաշվառման բացակայությունը լուրջ խնդիր է:
«Հաշվարկ չկա, թե քանի լուրջ ֆիզիկոս, իրավաբան, բժիշկ և այլն ունենք: Եթե ցանկանում ենք ՀՀ-ն վերածել առողջապահական, կրթական կենտրոնի, ապա պետք է հասկանանք, թե ովքեր են դա սպասարկելու: Վերջին հաշվով մենք չունենք լուրջ երկրաբաններ, ինչի արդյունքում ունենք Թեղուտ ու Ամուլսար, չունենք դպրոցներ՝ տարեց մարդկանց հետ այդ գիտությունը մահացավ: Այն, որ արտերկրի մասնագետները գալիս են ու թերագնահատում են հանքերը, մենք չունենք լուրջ մասնագետներ, որ հակափաստարկներով ու հստակ հիմնավորումներով այլ եզրահանգման գան: Մենք չգիտենք, թե ինչքան հանքահումքային ռեսուրսներ ունենք, արտադրական կարողություններ, եթե ասում ենք, որ այս կամ այն ճյուղը զարգացնենք, հարց է՝ ինչի հաշվին: Չի կարելի սիրողական մակարադակի վրա տնտեսություն զարգացնել, տնտեսությունը գիտությունից բացի արվեստ է»,- ընդգծեց նա:
Վերջինս գտնում է, որ մինչ այս ՀՀ-ում ներդրումներ անողները ոչ թե փող աշխատելու և բիզնես անելու համար են արել, այլ, ինչպես ինքը որակեց, փող «լափելու» համար են ներդրում արել: Ըստ Մանասերյանի՝ ամեն բան արել են առանց աչք թարթելու ու ժամանակ կորցնելու, որովհետև գիտեին, որ ամեն պահի կարող է կասեցվել նրանց գործունեությունը:
«Օրինակ՝ Ամուլսարի ծրագրի հետ կապված միջազգային փորձագետները, որոնց գումար են տվել, որ ուսումնասիրություն անեն, հավաստել են, որ չի կատարվել առնվազն 4 անհրաժեշտ է ուսումնասիրություն՝ երկրաբանական, օդի, ջրի և այլ վերլուծություն: Ուշագրավն այն է, որ այս եզրահանգման են եկել, բայց արդեն իսկ պետության կողմից հանքի շահագործելու լիցենզիան տրվել էր»:
Տնտեսագիտության դոկտոր-պրոֆեսորի համար առաջնային է, որ խնդիրը ձևակերպվի: Նրա դիտարկմամբ՝ 28 տարվա ընթացքում ՀՀ որևէ կառավարություն իր հանրության համար խնդիրը չի ձևակերպել, թե ինչ է պահանջված, չէ՞ որ ամեն ինչն չէ, որ փողի հետ կապ ունի:
«Բնական է, որ այսօրվա կառավարությունը փորձ չունի, բա մենք ինչի համար ենք, բա մենք պետք է օգնենք, բա հո կողքից չենք կանգնելու մենակ թերություն նայենք ու արձանագրենք»,- եզրափակեց Թաթուլ Մանասերյանը: