Uz posao u Gračanici uče albanski i srpski
Neco, dođi malo, ne znam šta me pita – kaže Drilon (Maliqi) Maljići svom radniku Namanji Đorđeviću u fabrici Valimpex, koji mu pitanje novinara Radija Slobodna Evropa (RSE) prevodi na albanskom - "kakvi su radnici?".
Na to Drilon Maljići kroz osmeh kaže: "Jako su dobri" i dodaje da nikada nije bilo problema.
Drilon je šef proizvodnje u fabrici Valimpex u Čaglavici, opština Gračanica sa većinskim srpskim stanovništvom nedaleko od Prištine.
Fabrika se, pored ostalog, bavi proizvodnjom kuhinjskih folija. Broji oko 30 radnika, ali su u proizvodnji zaposleni samo Srbi iz sela sa teritorije opštine Gračanica.
Ukupno ih je sedam, a Nemanja Đorđević (24) je jedan od njih. U Valimpexu je počeo da radi pre pet godina, gotovo odmah nakon završene srednje škole.
Zadovoljan je što ima posao i napominje da mu rad u proizvodnji nije težak jer imaju mašine kojima upravljaju.
"U kafićima da radim... ne vidim se u tome. Bolje je ovako. Jeste kod Albanaca, ali šta ima veze, svi smo ljudi. Bitno je da ima posla, da može da se radi, preživi", kaže Nemanja za RSE.
Nemanja je naučio i osnove albanskog jezika, pa bez problema može da komunicira sa svojim kolegama iz albanske zajednice.
"Malo po malo, naučio sam. Ne baš sve, ali da se sporazumemo - znam", kaže ovaj Srbin iz Lapljeg Sela, opština Gračanica, sa kojim smo razgoarali na Međunarodni dan tolerancije koji se obeležava svakog 16. novembra.
Život u deceniji pregovora
Reč je o jednoj od deset opština sa većinskim srpskim stanovništvom na Kosovu, odnosno jednoj od šest opština geografski nepovezanih južno od reke Ibar. Četiri teritorijalno uvezane većinski srpske opštine su na severu Kosova.
Pitanje položaja srpskih zajednica predmet je pregovora koje uz posredovanje Brisela, deset godina vode Vlade Kosova i Srbije. Jedno od pitanja koje blokira pregovarački proces jeste i neuspeh formiranja Zajednice srpskih opština, na čemu insistira Beograd, a o čemu prethodne vlasti na Kosovu nisu postigle saglasnost, dok se akutelna Vlada premijera Aljbina (Albin) Kurtija tome protivi.
Daleko od kancelarija i konferencijskih sala na kojima se odvijaju pregovori, obeleženi sa više padova nego uspeha, prolaze godine građanima obe nacionalnosti. Albanaca koji od 2008. godine žive u nezavisnoj državi koju je po kosovskim podacima priznalo 117 država sveta, te manjinskih Srba čijim predstavnicima je garantovano deset mesta u Pralamentu, jedno u vladi, te koji upravalju sa svih deset srpskih enklava.
Učenje jezika kroz posao
Nemanjin šef je Albanac, Drilon Maljići, koji pomalo govori i razume srpski jezik, kaže da nemaju nikakvih problema u komunikaciji.
Na pitanje koji jezik koriste dok pričaju, Drilon kaže: "Gjys, gjys – malo tako, malo ovako", aludirajući na to da u komunikaciji koriste i srpski i albanski jezik.
Gjys je albanska reč koja u prevodu na srpski znači - pola.
Druženje i van posla
Nemanja priča da se radnici fabrike Valimpex, Srbi i Albanci, druže i van posla.
"Ima kolega koji rade i u razvozu. Često odemo na kafu ili neko pivo i nikada nisam imao problema. Idemo sa njima i na proslavu Nove godine", reči su Nemanje.
Za vlasnika fabrike Memljija Dušija (Memli Dushi) je važnije da se posao završi na vreme, a ne koje nacionalnosti mu je radnik.
Memli u izjavi za RSE objašnjava da je radnike tražio i putem oglasa na lokalnom radiju u Gračanici jer je hteo da zaposli lokalce.
Fabrika Valimpex je otvorena još 1994. godine kao porodični biznis u Prištini. Potom je 2015. godine izmeštena u Čaglavicu, opštine Gračanica na oko sedam kilometara od Prištine. Zaposleni Srbi u ovoj fabrici uglavnom dolaze iz susednog mesta, Lapljeg Sela.
"U interesu nam je da imamo lokalne radnike, prvo zbog prevoza. Da dovodimo radnike iz Prištine - to bi bio trošak za nas, a i momcima koji ovde rade je dobro, blizu im je [posao]. Leti dolaze i biciklom na posao", kaže Memli.
Planovi za budućnost – izvoz van Kosova
Osim aluminijumske i samolepljive kuhinjske folije, u Valimpexu se proizvodi i papor za pečenje, kese za zamrzivač, kao i ambalaža ili pakovanja za hranu za jednokratnu upotrebu.
Na godišnjem nivou se proizvede više od jedne tone folije brenda "Sharm", a vlasnik fabrike navodi da nemaju problema o plasmanu na kosovsko tržište.
U planu im je razvijanje izvoza.
"Naš fokus je na izvozu. Za sada ne izvozimo puno, a cilj nam da se najpre probijemo na tržište u zemljama regiona. Imamo strategiju i za zemlje Evropske unije", kaže Duši.
Valimpex nije jedina multietnička fabrika na Kosovu. RSE je i ranije pisao o radu u multietničkom okruženju. Zaposleni iz redova srpske i albanske zajednice ističu da im je posao važniji od politike i nacionalnosti.