Političko-pravna borba za vlasništvo nad Cetinjskim manastirom

Vlada Crne Gore je naložila državnom katastru da izbriše Opštinu Cetinje iz evidencije o vlasništvu nad Cetinjskim manastirom i kao vlasnika upiše državu Crnu Goru.

Vlada je dala nalog o promjeni vlasništva nad Cetinjskim manastirom 13. septembra bez obrazloženja odluke kojom mijenja vlasništvo nad manastirom.  

Za 14. septembar bila je najavljena rasprava u Skupštini Opštine Cetinje, koja je i održana, o građanskoj inicijativi da se Cetinjski manastir vrati Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi (CPC) - vjerskoj organizaciji na čijem je čelu mitropolit Mihailo Dedeić, sa sjedištem na Cetinju, a koju ne priznaje Mitropolija crnogorsko-primorska Srpske pravoslavne crkve (SPC).

Cetinjskim manastirom, koji je kulturno-istorijsko dobro Crne Gore najvišeg značaja, upravlja Mitropolija crnogorsko-primorska SPC, koja godinama vodi spor sa Opštinom Cetinje o vlasništvu nad tim religijskim objektom.

Cetinjskim manastirom upravlja SPC

Vjerske obrede u Cetinjskom manastiru obavlja isključivo Mitropolija SPC u Crnoj Gori, a pravo svojine nad Cetinjskim manastirom do sada je imala Opština Cetinje.

Zahtjevom Vlade upućenom državnom katastru traži se zabrana "bilo kakvo otuđenje ili opterećenje nad Cetinjskim manastirom do okončanja promjene upisa vlasništva na državu".

Uprava za katastar i državnu imovinu već je postupila po zahtjevu Vlade i upisala zabranu otuđenja na sve objekte i parcele koje koristi Cetinjski manastir.

Potez Vlade kojim se pravo svojine nad Cetinjskim manastirom daje državi Crnoj Gori, kritikovala je opoziciona Socijaldemokratska partija (SDP) koja je podsjetila da su protestne litije SPC u Crnoj Gori, sprovođene tokom 2020. godine, imale za cilj upravo da spriječe državu da se upiše kao vlasnik vjerskih objekata.

"Zar nijesu litije [SPC] bile protiv toga da država bude vlasnik vjerskih objekata. Čitav koncept litija srušen jednom odlukom Vlade", objavio je funkcioner SDP Ivan Vujović na Twitteru.

SPC u Crnoj Gori je organizovala protestne litije od decembra 2019. godine kada je tadašnja Skupština usvojila Zakon o slobodi vjeroispovijesti, optužujući tadašnju vlast Mila Đukanovića da želi podržavljenje vjerskih objekata.

Litije su okončane nakon promjene vlasti u Crnoj Gori i izglasavanjem izmjena Zakona o slobodi vjeroispovijesti na zahtjev SPC u decembru 2020. godine.

Predloženi zaključci Skupštine Cetinja

Odbornici Skupštine Prijestonice Cetinje generalno su podržali građansku inicijativu o stavljanju Cetinjskog manastira na raspolaganje Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi.

Na sjednici 14. septembra predložili su zaključke o kojima će se glasati naknadno.

U prvom  zaključku se kaže da treba omogućiti ravnopravno korišćenje Cetinjskog manastira svim pravoslavnim vjernicima i ravnopravno vršenje vjerskih poslova svim pravoslavnim vjerskim zajednicama u Crnoj Gori.

Potom, da snažno osuđuju djelovanje Vlade Crne Gore i pozivaju je da povuče donesene "akte kojima se bez zakonskog utemeljenja želi zabraniti Prijestonici Cetinje raspolaganje imovinom koja se nalazi u njenom nespornom vlasništvu".

Pozivaju nadležne državne institucije da zaštite kulturnu baštinu "od kontinuirane devastacije koju vrši Mitropolija crnogorsko-primorska Crkva Srbije".

Na kraju, Skupština Cetinja zabranjuje bilo kakvu rekonstrukciju, gradnju i adaptiranje u zoni zaštićenog kulturnog dobra Cetinjski manastir bez saglasnosti Opštine.

Navedene zaključke su zajednički predložili odbornici partija koje su lokalna vlast na Cetinju, a opozicija na državnom nivou, predvođeni Demokratskom partijom socijalista (DPS), kao i odbornici Građanskog pokreta URA koji predstavlja vlast i na državnom nivou. 

Rasprava u Skupštini Cetinja

Odbornik DPS Borislav Pravilović je ocijenio da je Cetinjski manastir bio najprije svjetovni, a potom duhovni centar Crne Gore.

"Manastir kroz cijelu njegovu istoriju bio svojina Cetinja i svetinja Crne Gore, a crkva ga je koristila za svoje potrebe. Manastir nikada nije bio svojina ni CPC, a posebno nije bio svojina Crkve Srbije (SPC), odnosno tuđe crkve sa sjedištem u Beogradu", navodi Pravilović.

Nikola Đurašković iz SDP takođe zahtijeva da Crnogorska pravoslavna crkva bude korisnik Cetinjskog manastira za svoje vjerske potrebe.

"Pravoslavnim Crnogorcima, koji svoja vjerska osjećanja žele iskazivati u svojoj pravoslavnoj crkvi, SPC uz pomoć države decenijama uskraćuje vjerska prava i pristup crkvama i manastirima. Mi danas želimo da pošaljemo poruku da je Cetinjski manastir crnogorski i da je u njemu mjesto Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi", mišljenja je Đurašković.

Prethodno je predsjednica Skupštine opštine Cetinje Dejana Dizdar upoznala odbornike sa nalogom Vlade da se Cetinjski manastir prepiše na državu Crnu Goru, ali i sa anonimnom krivičnom prijavom protiv nje i Opštine Cetinje zbog zakazivanja sjednice na kojoj se raspravlja o vraćanju manastira Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi.

"Dizdar i Skupština Prijestonice obmanjuju javnost i nesavjesno postupaju u službi iako su upoznati sa činjenicama: da CPC nije postojala do 1990. godine i da nikada nije bila vlasnik Cetinjskog manastira, pa im se isti ne može vratiti; CPC nije postojala ni za vrijeme Knjaževine, ni Kraljevine Crne Gore; inicijativa nije prošla potrebnu javnu raspravu", navodi se u krivičnoj prijavi protiv Opštine Cetinje koju je pročitala Dizdar.

Čiji je Cetinjski manastir?

Cetinjski manastir je izgradio u drugoj polovini 15. vijeka tadašnji crnogorski vladar Ivan Crnojević. Tokom narednih nekoliko vjekova Cetinjski manastir je bio sjedište svih crnogorskih vladara.

Vlasništvo nad Cetinjskim manastirom je upisano na Opštinu Cetinje 2005. godine.

SPC je to sporila smatrajući da je vlasništvo nad Cetinjskim manastirom upisano neustavno i podnijela zahtjev da se taj upis prava svojine briše.

Pravni zastupnik Mitropolije crnogorsko-primorske SPC advokat Dalibor Kavarić je saopštio za portal mitropolije SPC da postoje materijalni dokazi da Cetinjski manastir pripada isključivo Mitropoliji crnogorsko-primorskoj, a ne Prijestonici Cetinje.

Kavarić je konstatovao da odbornici Prijestonice Cetinje "samo krivičnim djelom mogu dati na korišćenje Cetinjski manastir takozvanoj Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi".

Inicijativa Opštine Cetinje o ustupanju manastira Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi  i nalog Vlade Crne Gore da se vlasništvo nad Cetinjskim manastirom prenese na državu, dešava se u trenutku kada su u Crnoj Gori podignute tenzije zbog ustoličenja mitropolita SPC Joanikija u Cetinjskom manastiru 5. septembra, uprkos dvodnevnim protestima građana.

Vikend ustoličenje očima Cetinjana: Sukobi i suzavac

Veliki broj pritužbi građana na postupanje policije na Cetinju

Procesuiranja zbog incidenata na Cetinju

Poraz i države i crkve na Cetinju

Intervencijom policije, suzavcima i šok-bombama, protesti su razbijeni, a ceremonija ustoličenja obavljena uz pomoć helikoptera koji je Joanikija i patrijarha srpskog Portfirija transportovao do Cetinjskog manastira.

Vlada Crne Gore podržala je Srpsku pravoslavnu crkvu da ustoličenje bude na Cetinju.