Sukobi u Nagorno Karabakhu ne prestaju, državljani SAD upozoreni da ne idu u tu oblast
Oštre borbe između Armenije i Azerbejdžana oko spornog regiona Nagorno-Karabakh nastavljene su i 28. septembra, uprkos međunarodnim pozivima na uzdržavanje od sukoba.
Armensko ministarstvo odbrane navodi u izjavi da su se “intenzivne borbe nastavile i tokom noći”. Azerbejdžansko ministarstvo odbrane saopštilo je da su “armenske oružane snage granatirale grad Tatar” koji se nalazi uz Nagorno-Karabakh.
Vlasti u Nagorno-Karabakhu rekle su da se među 32 osobe ubijene 27. septembra, nalaze i dva civila, te da je više od stotinu ljudi ranjeno. Azerbejdžan navodi da je pet članova jedne porodice poginulo u granatiranju armenskih oružanih snaga, te da je 19 osoba povrijeđeno.
Šta se dešava?
Armenska strana tvrdi da su Azerbejdžanu nanijeli velike žrtve, uključujući uništavanje desetina tenkova, kao i obaranje helikoptera i dronova. Azerbejdžan poriče te tvrdnje.
Obje strane koristile su helikoptere, dronove, tenkove i artiljeriju tokom prvog dana borbi.
Nagorno-Karabakh već dugo se suočava sa povremenim borbama na granici duž takozvane Linije kontakta koja razdvaja armenske i azerbejdžanske snage.
U julu je tokom višednevnog napada ubijeno najmanje 17 osoba, većinom vojnika sa obje strane kao i jedan civil.
Izgleda da posljednja eskalacija nasilja u ovom dijelu svijeta predstavlja više od rasplamsavanja, sa armenskim i azerbejdžanskim zvaničnicima koji trenutno stanje opisuju kao rat usred međusobnih optužbi koja strana je započela posljednju ofanzivu.
"Na ivici smo potpunog rata u Južnom Kavkazu", upozorio je jermenski premijer Nikol Pašinijan, optužujući Azerbejdžan za izvršenje ranije planirane agresije.
Armenija i Nagorno-Karabakh proglasile su vanredno stanje i potpunu mobilizaciju kao odgovor na, kao što tvrde, azerbejdžanski napad na područje, uključujući grad Stepanakert.
"U Armeniji je proglašeno ratno stanje i opšta mobilizacija. Zahtijevam da se svi jave u vojne odsjeke", napisao je ranije armenski premijer Nikol Pašinjanin.
"Čvrsto podržimo našu državu, našu vojsku (...) i pobijedićemo. Živjela slavna armenska vojska", napisao je Pašinjanin.
Prethodno je predsjednik nepriznate republike Nagorno-Karabah Arayik Harutiunian u Stepanakertu saopštio da je uvedeno ratno zakonodavstvo, preneo je TASS.
"Počeli smo da mobilišemo sve građane starije od 18 godina. U zemlji je proglašeno ratno zakonodavstvo", rekao je on.
Predsjednik Azejberdžana Ilham Alijev je u televizijskom obraćanju nešto ranije obećao pobjedu u borbama njegove vojske i armenskih i separatističkih snaga u Nagorno - Karbakhu, prenosi AFP.
Azerbejdžan koji je također uveo vanredno stanje i policijski sat, navodi da su pokrenuli vojnu operaciju kao odgovor na granatiranje duž Linije kontakta. Također su saopštili da su njihove snage zauzele kontrolu nad sedam sela.
Nagorno-Karabah je to negirao na početku, ali je kasnije njihov lider Arayik Harutiunian priznao gubitak “pozicija”, te se zarekao da će vratiti nazad teritoriju.
Borbe koje su izbile u nedelju najveća su eskalacija nasilja ove dve zemlje od 2016. godine i izazvale su brze reakcije evropskih zemalja, Rusije, Ujedinjenih nacija i Sjedinjenih Država.
SAD osudile eskalaciju neprijateljstva
Američki Stejt department izrazio je zabrinutost zbog izvještaja o "velikoj vojnoj akciji" koja je rezultirala "značajnim žrtvama", uključujući civile.
„Sjedinjene Države najoštrije osuđuju ovu eskalaciju nasilja“, navodi se u izjavi portparola Stejt departmenta Morgan Ortagus.
Ortagus navodi i da je zamjenik sekretara Stephen Biegun pozvao ministre vanjskih poslova Azerbejdžana i Armenije "da podstaknu obje strane da odmah prekinu neprijateljstva" i da koriste postojeće veze za komunikaciju između njih kako bi izbjegli dalju eskalaciju i "beskorisnu retoriku i akcije koje dalje podižu tenzije na terenu".
Američki predsjednik Donald Trump rekao je u nedelju da će Sjedinjene Države tražiti prekid nasilja između Armenije i Azerbejdžana.
“Pratimo pomno. Imamo dosta dobrih odnosa u tom dijelu. Vidjet ćemo možemo li zaustaviti”, rekao je Trump na večernjoj konferenciji za novinare u Bijeloj kući.
Ranije je američka ambasada u Armeniji izdala upozorenje da se ne ide u oblast Nagorno-Karabakh.
Generalni sekretar Ujedinjenih nacija Antonio Guterres rekao je da je "izuzetno zabrinut zbog ponovnog nastavka neprijateljstava", a nasilje su osudili i Njemačka, Francuska i Italija i pozvale na hitni prekid vatre.
Kremlj pozvao na hitan prekid vatre
Zvanična Moskva pozvala je strane u sukobu u zoni Nagorno-Karabaha da odmah prekinu vatru i započnu pregovore za stabilizaciju situacije.
"Prema dostupnim informacijama, situacija u zoni sukoba oko Nagorno-Karabaha naglo se pogoršala", saopštilo je u nedelju rusko Ministarstvo vanjskih poslova, a prenosi TASS.
"Pozivamo strane da odmah prekinu vatru i započnu pregovore kako bi stabilizovali situaciju", naglasila je ruska diplomatska služba.
Oštra reakcija Turske
Turska je ošto reagovala na vijest o sukobu sa otvorenom podrškom Azerbejdžanu.
“Ovim napadom protiv Azerbejdžana, Armenija je ponovo pokazala da je najveća prijetnja miru i spokoju u regiji”, rekao je dan ranije turski predsjednik Recep Tayyip Erdogan.
Armenski premijer Nikol Pašinjan pozvao je globalne sile da spriječe Tursku da se miješa u sukob usred navoda iz Erevana da turska vojska produbljuje svoje učešće u sukobu.
Sredinom avgusta Turska i Azerbejdžan su završili dvosedmične zajedničke vazdušne i kopnene vojne vežbe, uključujući i u azerbejdžanskoj enklavi Naxcivan. Neki promatrači postavljaju pitanje je li Turska iza sebe ostavila vojnu opremu ili čak vojnike.
U međuvremenu Sirijski opservatorij za ljudska prava izvjestio je 27. septembra da bi sirijski pobunjenici koje podržava Turska mogli biti poslani kao podrška Azerbejdžanu.
Lider Nagorno-Karabakha Harutiunian optužio je Tursku za raspoređivanje plaćenika i ratnih aviona, tvrdeći da je “rat prešao van granica sukoba Karabakha i Azerbejdžana”.
Potencijalno tursko učešće u sukobu pažljivo prati Rusija, koja se već nalazi na suprotnim stranama Turske u sukobima u Siriji i Libiji. Rusija prodaje oružje i Azerbejdžanu i Armeniji, ali ima vojnu bazu u Armeniji i favorizira to strateško partnerstvo.
Višedecenijski sukob
Sukob između dvije zemlje izbio je 1988. godine uslijed zahtjeva etničkih Armenaca za neovisnošću Nagorno-Karabah regije u Azerbejdžanu i ujedinjenju sa Armenijom u momentu kada se rušio Sovjetski savez.
Sam rat oko teritorije trajao je od 1992. do 1994. godine. Završio je potpunom ili djelomičnom kontrolom Armenije nad Nagorno-Karabakhom i sedam pridruženih teritorija.
Prekid vatre dogovoren je 1994. godine čime su okončana krvoprolića koja su odnijela živote 30.000 ljudi. Više od milion ljudi je raseljeno. Azerbejdžanci su napustili Armeniju, Nagorno-Karabakh i pridružene teritorije, dok su Armenci napustili svoje domove u Azerbejdžanu.
Ova regija je od 1994. godine pod kontrolom etničkih armenskih snaga za koje Azerbejdžan kaže da uključuju i trupe iz Armenije. Zahtjev Nagorno-Karabakha za nezavisnost nije priznala nijedna zemlja.
Višedecenijski pregovori uz posredništvo OSCE-a, Minsk grupe koja predstavlja Francusku, Rusiju i Sjedinjene Države, ipak nisu riješili spor dvije zemlje.
Nakon prekida vatre Nagorno-Karabakh i područje Azerbejdžana oko njega, ostalo je gotovo pod kontrolom Armenije.
Od tada počinju decenije manjih, ali smrtonosnih sukoba duž linije kontakta i zajedničke granice.
Kontakt linija dugačka oko 200 kilometara, razdvaja armenske i azerbejdžanske snage, a prema mjerenju Međunarodne krizne grupe, od 2015. godine na ovom prostoru zabilježena su 272 incidenta. Najmanje 236 osoba je ranjeno i ubijeno u tom periodu ne računajući 200 preminulih tokom sukoba 2016. godine.