2025 йилда дунёдаги давлатларнинг қарзи қай даражага етди?
2025 йилги янгиланган маълумотлар дунё иқтисодиётида жиддий тенденцияни кўрсатмоқда: кўплаб мамлакатлар ўз иқтисодий имкониятларидан анча юқори даражада қарз билан яшамоқда. Давлат қарзининг ялпи ички маҳсулотга нисбати (ЯИМ) мамлакат иқтисодиётининг қанчалик барқарор ёки хатар остида эканини очиқ намоён қилади.
Мутахассислар таъкидлашича, бу кўрсаткич орқали давлатнинг бюджет сиёсати, ташқи молиявий боғлиқлик даражаси ҳамда иқтисодий моделининг самарадорлигини баҳолаш мумкин.
Қарзи энг юқори бўлган давлатлар
2025 йилда айрим мамлакатларда давлат қарзи ЯИМдан икки баробар, ҳатто ундан ҳам ортиқ экани қайд этилган:
-
Япония — 230%
-
Судан — 222%
-
Сингапур — 176%
-
Венесуэла — 164%
-
Ливан — 164%
-
Италия — 137%
-
АҚШ — 125%
-
Франция — 117%
Бу рўйхатда ҳам ривожланган, ҳам иқтисодий инқирозга юз тутган давлатларни кўриш мумкин. Айниқса, Япония узоқ йиллардан бери юқори қарз сиёсати билан яшаб келаётган бўлса, Венесуэла ва Ливанда бу ҳолат иқтисодий беқарорлик билан чамбарчас боғлиқ.
Ўзбекистонда вазият қандай?
Қиёс учун айтиш мумкинки, Ўзбекистонда давлат қарзининг ЯИМга нисбати атиги 33 фоизни ташкил этмоқда. Бу кўрсаткич халқаро меъёрлар бўйича хавфсиз даража ҳисобланади ва мамлакат молиявий сиёсатининг эҳтиёткорона олиб борилаётганини кўрсатади.
Минтақалар бўйича фарқ катта
Минтақавий кесимда таҳлил қилинганда ҳам жиддий тафовутлар кўзга ташланади. Энг юқори ўртача давлат қарзи даражаси Шимолий Америкага тўғри келади — тахминан 120 фоиз. Энг паст кўрсаткич эса Яқин Шарқ мамлакатларида қайд этилган бўлиб, у ерда ўртача қарз даражаси 43 фоиз атрофида.
Бу рақамлар давлатларнинг иқтисодий моделлари, бюджет интизоми, нефть ва ресурсларга боғлиқлик даражаси ҳамда ижтимоий харажатлар сиёсати қанчалик турлича эканини яққол намоён этади.
Хулоса
2025 йил манзараси шуни кўрсатяптики, дунёда давлат қарзи масаласи янада долзарб бўлиб бормоқда. Айрим давлатлар қарз орқали иқтисодий ўсишни қўллаб-қувватлаётган бўлса, бошқалари учун бу жиддий хатар манбаи ҳисобланади. Ўзбекистон эса ҳозирча ушбу фронтда нисбатан барқарор позицияни сақлаб турибди — асосий синов эса олдинда.