Новости за 10.12.2020

ننګرهار والي ضيا الحق امرخيل پر ټويټر ليکلي، د خبريالې ملالې ميوند قاتلين نېول شوي. ملاله د پنجشبې په سهار هغه مهال چې له کوره کار ته روانه وه، ناڅرګندو وسله والو په ډزو ووژله. د بريد مسووليت داعش ډلې منلی. لېمې هادي د پېښې پر څرنګوالي او د خبريالانو د امنيت په اندېښنو دا راپور چمتو کړئ.

د افغانستان د کورنيو چارو وزارت وایي، نيول شوي کس په مستقيم ډول د الياس داعي په قتل کې لاس درلود او په خپل جرم يې اعتراف هم کړی. دا وزارت وايي: " يو تن طالب چې په مستقيم ډول يې په هلمند کې د شهيد الياس داعي په قتل کې لاس درلود، ونيول شو او په خپل جرم يې اعتراف وکړ." د کورنیو چارو وزارت ویاند طارق ارین رسنیو ته په استول شوي خبرپاڼه کې ویلي، پوليس هڅه کوي چې د دغه تروريست نور شريکان هم ونيسي. تر اوسه وسله والو طالبانو په دې اړه څه نه دي ویلي خو مخکې تر دې یې ویلي و چې د الیاس داعي د وژلو په پېښه کې لاس نه لري. Читать дальше...

دوی چې، د ډېسېمبر پر ۱۰مه په خوست کې د فساد پر وړاندې د مبارزې د نړیوالې ورځې په لمانځ غونډه کې راټول شوي ول، د افغان حکومت او نورو بیلابیلو ادارو له مسوولینو وغوښتل، چې د ولسونو د رضایت په خاطر دې د فساد مخنیوی وکړي.

د خوست قومي مخور، مدني فعالان او روڼ اندي وايي چې د حکومت او ولس تر منځ د واټن، د خلکو د ناهیلیو او روانې جګړې اصلي لامل په دې هېواد کې د اداري فساد شتون دی. دوی چې د پنجشنبې (د لېندۍ ۲۰مه) په ورځ په خوست کې د فساد پر وړاندې د مبارزې د نړیوالې ورځې په لمانځ غونډه کې راټول شوي وو، د افغان حکومت او نورو بېلابېلو ادارو له مسوولینو وغوښتل چې د ولسونو د رضایت په خاطر دې د فساد مخنیوی وکړي. ویناوالو زیاتوله، په فساد او جګړه کې د یوې وړې ډلې ګټې خوندي کیږي، خو زیان، ملامتي او بربادي يې ټول ولس زغمي. Читать дальше...

د مشال مرکه کې مو دا ځل د پاکستان دولتي راډیو د خبرونو او روانو چارو مشر عبدالهادي مايار مېمله دی. نوموړي له ۱۹۸۰ز کال راهیسې په راډیو کې کار کوي. مايار وايي، په اوسني وخت کې د راډيو ارزښت لا نور زيات شوی دي. خپرونه د غږ په ځای کې واورئ.

د جنوبي وزيرستان شهلا ګل په تاي کوانډو سيالو کې د سرو زرو تمغې سره سره نورې جايزې هم ترلاسه کړي. شهلا ګل لوبو سره سره زده کړې هم کوي. شهلا ګل په سروې پروګرام کې ميلمنه ده. د پروګرام کوربنه مليحه اميرزاده ده.

هغو اعتراض کوونکو چې د افغانستان شمال کې له تښتوونکو د یوه ماشومان د خوشې کېدو غوښتنه کوي، نن دوه ساعته د اقینې سوداګریز بندر وتاړه.  د عبدالروف په نوم دا ۹ کلن ماشوم څه باندې څلویښت ورځې وړاندې د مزارشریف له ښاره ناپیژنده وسله والو وتښتاوه چې تراوسه یې برخه لیک معلوم نه دی.  څو سوه اعتراض کوونکو نن فاریاب کې د دغه ماشوم د ژر تر ژره خوشې کېدو غوښتنه وکړه.  د بلخ چارواکو د همدې اوونۍ په پیل کې وویل، د دغه ماشوم ژغورلو ته یې یوه ځانګړې امنیتي ډله ټاکلې ده.

ټاکل شوې بېلاروس د دسمبر میاشتې له شلمې وروسته خپل ځینې ځمکني سرحدونه د کرونا ویروس د مخنیوي په هدف وتړي.  چارواکو ویلي، پر دغو پولو به یوازې هغو کسانو ته د سفر اجازه ورکوي چې کار یا زده کړو ته روان وي.  تراوسه معلومه نه ده چې دغه بندیزونه به څومره وخت دوام وکړي؟  دا اقدام داسې مهال د خلکو د تګ راتګ په وړاندې یو خنډ بلل کېږي چې دغه هېواد کې د الکساندر لوکاشینکا پر ضد اعتراضونه روان دي.  د دولت سیاسي مخالفان له لوکاشینکا چې د اګسټ په ټاکنو کې بریالی اعلان شوی، غواړي چې استعفا وکړي.

په کاپیسا کې د بشري حقونو فعالې ساره سیرت د جرمني- فرانسې د بشري حقونو مډال ترلاسه کړ.  په کابل کې د جرمني سفارت پر خپله ټویټرپاڼه مېرمن سیرت زړوره فعاله بللې او ویلي یې دي چې د بشري حقونو نړیوالې ورځې په مناسبت یې دا مډال ورکړی دی.  ساره سیرت چې د ځوانانو د پارلمان غړې ده، له څو کلونو راهیسې کاپیسا ولایت کې د مدني فعالې په توګه فعالیت کوي.  نوموړې تېرو پارلماني ټاکنو کې ولسي جرګې ته نومانده هم وه، خو د بریا رایې یې خپلې نه کړې.

دوه کاله مخکې لس کلن محب الله چې معلولیت لري له کوره تر ښوونځي په سینه څکېده، خو په وروستي یو نیم کال کې نه یوازې دا چې د معیبوینو لپاره د ځانګړي بایسکل څښتن شوی، بلکې پر وړاندې یې د خلکو چلند هم بدل شوی دی. نوموړې نه یوازې دا چې ډېر کړاو ګاله بلکې کله به چې تر ښوونځي رسېده، لاسونه او جامې به یې ټولې د لارې په ګرودونو او خاورو لړلې وې. خو د دې معلول کوچني په ژوند کې وروسته له هغې بدلونونه راغلل چې ازادي راډیو د ده پر ژوند څه باندې دوه کاله مخکې یو ویډیويي راپور خپور کړ. محب الله په خبرو کولو... Читать дальше...

نن د دسمبر لسمه نېټه چې د بشر د حقونو نړیواله ورځ ده په افغانستان کې د ښځو په وړاندې د تاوتریخوالي د ختمولو ۱۶ ورځنۍ کلنی کمپاین هم پای ته ورسېد.  دا کمپاین د ښځو شبکې له خوا د نوومبر میاشتې په ۲۵مه پیل شوی و.  د دغه بنسټ مسوولان وايي، دا کمپاین په ۷ زونونو کې چې د کابل په ګډون، ننګرهار، بلخ، کندهار، پکتیا ، هرات، بامیان او کندز ولایتونه رانغاړي، پیل شوی و، له بېلابېلو لارو خلکو ته عامه پوهاوی ورکړل شو.  د ښځو شبکې رئیسه مشعل روشن وايي: "زموږ په اند د ښځو پر وړاندې د تاوتریخوالي د ختمولو په... Читать дальше...

د کورونا واکسین دوه ځله کېږي، د فایزر کمپنۍ دوهم واکسین درې اوونۍ وروسته تر لومړي یوه باید وشي او د مودرنا کمپنۍ واکسین څلور اوونۍ تر لومړي یوه وروسته لګول کېږيي. بل لور ته د دغو واکسینونو اغېزمنتیا سمدستي نه‌ده.

فرانسې د ټکنالوژۍ دوه لوی شرکتونه امازون او ګوګل د کوکیز"cookies" انټرنیټي اصولو په سرغړونه جریمه کړل. ګوګل به د دغې سرغړونې له امله سل میلیونه یورو او امازون ۳۵ میلیونه یورو ورکوي. دا خبره د فرانسې د معلوماتو او ازادیو ملي کمېسیون نن پنجشنبه (د لېندۍ ۲۰مه) په دوو جلا خبرپاڼو کې کړې ده. دغه کمېسیون ګوګل او امازون تورن کړي چې په اتومات ډول یې د کوکیز کارونه غیر فعاله کړې ده. کوکیز په انلاین بڼه د انټرنیټ د کارونکو چلند زېرمه کوي.   ګوګل بیا په یوه بیان کې ویلي، دوی د انټرنیټ د کاروونکو... Читать дальше...

په کونړ کې د یوې کورنۍ شپږ زامن د وینې د سپینو کرویاتو د کموالي سره مخ دي، عبدالعزیز چې د دغو شپږو ناروغانو پلار دی وايي، د خپلو زامنو د درملنې توان نه لري.   نور حال د روح الله انوري په دې ویډیويي راپور کې وګورئ:

د افغانانو ترمنځ د سولې خبرو د تګ‌لارې متن چې ولسمشرغني یې د سولې لومړنی پړاو خبرې بولي، ازادي راډیو تر لاسه کړی دی. د سولې خبرو د اساس په توګه د امریکا او طالبانو ترمنځ د سولې تړون منل. د تل‌ پاتې سولې لپاره د افغانستان د خلکو غوښتنو ته پاملرنه. د تل‌پاتې سولې لپاره د دواړه لوریو ژمنتیا. او همدا ډول د تل ‌پاتې سولې د ملګروملتوو همیشنۍ غوښتنه، هغه مهم څلور موضوعات دي چې دې متن کې راغلي دي. د افغانستان دولت د مذاکره کوونکي پلاوي یو غړی چې د موضوع د حساسیت له کبله نه غواړي نوم یې خپور شي،... Читать дальше...

د افغانستان او ایران ترمنځ د خواف-هرات ترمنځ د اوسپنۍ پټلۍ نن (پنجشنبه د لېندۍ ۲۰مه) د افغانستان او ایران دواړو هېوادونو د جمهور رئیسانو له خوا په انلاین ډول رسماً پرانېستل شوه. د افغانستان جمهور رئیس محمد اشرف غني، دا ورځ د دواړو هېوادونو لپاره یوه تاریخي ورځ یاده کړه ویې ویل چې دا پرانېسته به د دواړو هېوادونو تر منځ سوداګریزې اړیکې لا پراخې کړي. ښاغلي غني وویل، افغانستان له ایران سره د سوداګریزو اړیکو ترڅنګ ژورې فرهنکي او ټولنیزې اړیکې هم لري: "په داسې حال کې چې کرونا ویروس په دواړو هېوادنو... Читать дальше...

په پکتیا کې یو شمېر بزګران او باغ لرونکي وایي، د کرنې ریاست له خوا د جوړېدونکو  ۳۶۰ سړو خونو په ویش کې بې عدالتي شوې او ځينې سړې خونې یو شمېر غیر مستحقو کسانو ته ورکړل شوي دي. رحیم ګل د پکتیا د احمد ابا ولسوالۍ په مچلغو کې په ۱۷ جریبه ځمکه یو لوی باغ جوړ کړی، شااوخوا دوه زره ونې لري چې یوازې ۱۷۰۰ سوه یې د مڼو دي. رحیم ګل وایي، یوه ورځ د کرنې ریاست یوه ډله ورته راغله او له نوموړي سره یې د سړې خونې د جوړېدو ژمنه وکړه او د جوړېدو لپاره یې ټول مراحل پای ته ورسول. دی وایي، وروسته خبر شو چې د ده... Читать дальше...

په پاکستان کې د شفافیت نړیوالې ادارې (ټرانسپیرنسي انټرنېشنل) مشر عادل جېلاني وايي په هغه هېواد کې په تېرو کلونو کې رشوت د کمېدو پرځای زیات شوی. نوموړي دا خبره د ډېسېمبر پر نهمه د اداري فساد ضد نړیوالې ورځې په مناسبت مشال ریډيو ته وکړه. جېلاني په پاکستان کې د مختلفو حکومتونو د سیاسي ژمنتیا د کمي په اړه نهیلي وښوده او د شفافیت نړیوالې ادارې د کلني فهرست په اړه یې وویل: ((دا وخت پاکستان په سلو کې دوه دېرش نمبرې لري چې ناکامي یې ښي. د رشوت مخنیوي له پلوه اوس څه ښه والی ضرور راغلی دی ځکه چې په ۱۹۹۶... Читать дальше...

که څوک د کرونا واکسین وکړي بیا به هم ماسک نه‌لیرې کوي؟ که به له ماسک نه ځان خلاصوي؟  د څو دلایلو له امله به خلک تر یوې مودې ماسک تړي او ټولنیز واټن ته به پام کوي.  د کرونا واکسین دوه ځله کېږي، د فایزر کمپنۍ دوهم واکسین درې اوونۍ وروسته تر لومړي یوه باید وشي او د مودرنا کمپنۍ واکسین څلور اوونۍ تر لومړي یوه وروسته تطبیقېږي. بل لور ته د دغو واکسینونو اغېزمنتیا سمدستي نه‌ده.  د اسوشیټډ پرس اژانس په وینا خلک باید تر لومړي واکسین وروسته دوه اوونۍ احتیاط وکړي او له ناروغۍ ممکن یو مخ هغه وخت څوک وساتل... Читать дальше...

د نوموړې په جنازه کې د هغې وارثانو او ګډونوالو له چارواکو په کلکه غوښتنه وکړه چې عاملین يې پیدا او د قانون منګولو ته وسپاري.

د بریتانیا صدراعظم او د اروپایي ټولنې مشره سره سلا شول چې د همدې اوونۍ تر پایه به د برګزېټ سوداګریز تړون په اړه خبرو کې رامنځته شوی خنډ پای ته ورسوي. بورېس جانسون او اورزلا فن دیر لاین پرون بروکسل کې د ماښامنۍ ډوډۍ پر مهال سره وکتل، خو خبرې د اختلافي مسایلو پر سر له کومې هوکړې پرته پای ته ورسېدې. له برګزېټ وروسته سوداګریز تړون په اړه مخالفتونه په درېیو برخو کې پاته دي چې د کب نیونې پر حقونو، د عادلانه سوداګرۍ پر اصولو او د همدې تړون د اداره کولو پر څرنګوالي دي. مېرمن فن دیر لاین له دغو خبرو... Читать дальше...

د افغانستان او ایران ولسمشرانو د هرات-خواف د اوسپنې پټلۍ د دواړو هېوادونو د سوداګرۍ ودې لپاره ګټوره وبلله. دغه پټلۍ چې ۲۵۰ کیلو متره اوږدوالی لري، نن په رسمي ډول پرانیستل شوه.  د افغانستان او ایران ولسمشرانو د پروژې د پرانیستې مراسمو ته له لیرې واټنه خبرې وکړې.  محمد اشرف غني وویل، د دې پروژې بشپړېدل دا معنی ورکوي چې دواړه هېوادونه د سوداګریزو اړیکو پیاوړتیا ته ملي اراده لري.  ښاغلي غني زیاته کړه: "د اوسپنې پټلۍ د اسیا په لویه وچه کې د لېږد او ترانسپورټ تر ټولو ګټوره، اغېزناکه او ارزانه لاره... Читать дальше...

په ننګرهار کې د انعکاس ټلوېزیون د خپرونو د چلوونکې او خبریالې ملالې میوند د وژلو کېدو په غبرګون ارګ په یوې اعلامیه کې دغه پېښه غندلې ده. جمهور رئیس غني د دې برید د سخت غندلو پر مهال وویل، زموږ رسنۍ او خبریالان چې په سختو شرایطو کې د هېواد، سیمې او نړۍ له حالاتو څخه د خلکو د خبرولو په موخه کار کوي، پر دوی بریدونه بشري ضد جنایت او نه‌بخښونکی عمل دی. په اعللامیه کې د جمهور رئیس غني په حواله دا هم ویل شوي چې د جهل او وحشت لارویان د دا شان بریدونو په ترسره کولو سره د بیان ازادي چې د اساسي قانون د... Читать дальше...

ناټو وايي، په ځانګړې توګه د طالبانو تاوتریخوالی د سولې بهیر ته زیان اړوي.

افغان ولسمشر محمد اشرف غني وایي، پر خبریالانو بریدونه د بیان ازادي چې په خبره‌یې په ډېرو قربانیو ترلاسه شوې، نه‌شي غلې کولای. ښاغلي غني په یوې خبرپاڼه کې په جلال‌اباد کې پر خبریالې ملالې میوند برید "وحشیانه" بللی او اړوندو ادارو ته‌یې ویلي چې عاملین‌یې په نښه او د قانون منګولو ته‌یې وسپاري.  ملاله میوند چې د انعکاس خصوصي راډیو ټلوېزیون خبریاله وه، نن سهار له خپل موټر چلوونکي سره دندې ته پر لار ووژل شوه. د والي ویاند عطاالله خوګیاڼي یې په اړه ازادي راډیو ته وویل: "په خواشینۍ سره نن سهار اووه... Читать дальше...