Новости за 01.10.2020

د احصائيې او معلوماتو ملي اداره وايي، په برېښنایي تذکرو کې د کورنیو او بهرنیو ژبو لیکل د مخابراتو وزارت له‌خوا په ۱۳۹۶ کال کې طرحه شوي وو. د دغې ادارې رئیس احمد جاوېد رسولي د پنجشنبې په ورځ «۱۳۹۹ کال د تلې ۱۰» ازادي راډیو ته وویل، کومې ملي او کورنۍ ژبې چې له هېواده بهر هم ویونکي لري او د بهرنیو ژبو په نوملړ کې ځای شوې وې، خو د خلکو اعتراضونو ته په کتو، اوس فارسي او نورې ملي ژبې د بهرنیو ژبو له نوملړ نه ایستل شوې دي. ښاغلی رسولي زیاتوي: "د دې لپاره چې د سوء تفاهم مخه ونیول شي او ځیني کسان له موضوع... Читать дальше...

ولسمشر اشرف غني چارواکو ته دنده سپارلې چې د هلمند ولایت د موسی کلا د برېښنا بند او د نهر سراج کانال ته لومړیتوب ورکړي.  د افغانستان جمهوري ریاست په یوه خبرپاڼه کې چې نن خپره شوه وايي چې دا پرېکړه د اقتصاد عالي شورا په غونډه کې شوې ده. په خبرپاڼه کې راغلي چې ولسمشر د مالیې وزارت ته دنده سپارلې چې د راتلونکي کال په بودجه کې دې دوو پروژو ته لومړیتوب ورکړي.  د خبرپانې له مخې ولسمشر غني د اوبو د چارو د تنظیم اداره مؤظفه کړه چې د موسی کلا د برېښنا بند او د نهر سراج د کانال په اړه څېړنې وکړي او د... Читать дальше...

په کابل کې د امریکا سرپرست سفیر او شارژدافیر وايي چې متحده ایالات او نور هېوادونه د افغانستان د سولې له بهیر سره هرې هغې مرستې ته چمتو دي چې په قطر کې د افغان دولت او طالبانو مرکچي پلاوي د سولې د خبرو د کړنلارې په اړه د بحث پر مهال د هغو اړتیا ویني.  راس وېلسن دا څرګندونې نن د عامې روغتیا وزارت ته د متحده ایالاتو له‌خوا د مصنوعي تنفس د ۱۰۰ وسیلو یا وینټلاټورونو د مرستې د سپارلو پر مهال په یوه غونډه کې وکړې. هغه وویل، په دوحه کې د سولې خبرې ښايي یو څه زیات وخت واخلي ځکه دواړه لوري له صفر څخه پیل کوي. Читать дальше...

د روغتیا وزارت وايي، په کابل کې د متحده ایالاتو سفارت نن د مصنوعي تنفس ۱۰۰ وسیلې یا وینټلاټورونه دې وزارت ته وسپارل.  په افغانستان او ډېرو نورو هېوادونو کې د مصنوعي تنفس وسیلو ته وروسته له هغه اړتیا زیاته شوه چې د 'کووېډ-۱۹' د ناروغانو شمېر زیات شو.  په کابل کې د امریکا سرپرست سفیر او شارژدافیر راس وېلسن په یوه وېډیويي پیغام کې د دې مرستې په اړه خبرې کړي. ښاغلي وېلسن زیاته کړه: "موږ دا وینټلاټورونه په افغانستان کې د طبي وسایلو جدي اړتیا ته په ځواب کې چمتو کړي دي. دا د کرونا د وبا پر وړاندې... Читать дальше...

په دې موقع د ننګرهار ولایت مالي او اداري مرستیال تمیم عارف مومند رسنیو ته وویل، له دغو چاودونکو توکو څخه د بمونو او ځانمرګو واسکټونو په جوړولو کې کار اخیستل کېده.

د ایران د سپاه پاسداران انقلاب ځواکونو مرستیال قوماندان د ایران له دولتي ټلوېزیون سره په مرکه کې وویل، ایران نږدې ۲۰ میلیارده ډالر په سیمه کې په لانجمنو سیاسي هدفونو کې د خپلو ګټو په خوندي کولو لګولي دي. علي فدوي د سپټمبر په ۲۶مه افق ټلوېزیون ته څرګنده کړه، ایران له عراق سره د ۱۹۸۰ او ۱۹۸۸ کلونو د جګړې پر مهال ۱۹،۶ میلیارده ډالر مصرف کړي وو، خو د ایران پر سیمه‌ییزه تګلاره لکه له نیابتي وسله‌والو او پوځ سره د سوریې، عراق او یمن په څېر هېوادونو کې تر دې لږ کمې مصرف شوې دي. فدوي زیاته کړه چې د دومره... Читать дальше...

ځینو سیاسي احزابو په کابل کې د پخواني ولسمشر ډاکتر نجیب‌الله تلین نمانځنې مخنیوی وکړ. دوی وايي چې هېڅ لوري ته به اجازه ورنه‌کړي چې د ډاکتر نجیب‌الله تلین ونمانځي. فرید الله سعادت‌یې په اړه دا وېډیو چمتو کړې.

د امریکا د ولسمشرۍ د انتخاباتو د کاندیدانو ترمنځ د مناظرې تنظیموونکي وايي سږنۍ بې‌نظمه ټلوېزیوني مناظره د هغو مسایلو په اړه په بحثونو کې چې رأی ورکوونکي باید پرې پوه شي د نور نظم او اضافي تدابیرو اړتیا په ډاګه کړه.  د ولسمشرۍ په انتخاباتو کې د ډیموکرات ګوند کاندید جوبایډن او ولسمشر ډونالد ټرمپ پرون چهارشنبه په ۹۱ دقیقې بې‌نظمه ټلوېزیوني مناظره کې سره مخامخ شول چې په ترڅ کې یې پر یو بل لفظي حملې وکړې، سپکې سپورې یې وویلې او د یو بل خبرې یې اخلال کړې. د ولسمشرۍ د مناظرې کمېسیون پرون د سپټمبر په... Читать дальше...

د اروپايي ټولنې مشران په بروکسل کې راټول شوي څو د بلاروس د کړکېچ او د ختیځې مدیترانې په ګډون د ځینو کورنیو ستونزو په اړه بحث وکړي.  دې لانجو د اروپايي ټولنې په غړو هېوادونو کې د کرونا وبا پر ضد د مبارزې او په ختیځه مدیترانه کې د انرژۍ د زېرمو پر سر له ترکیې سره د اروپايي ټولنې د غړو یونان او قبرس د شخړې د حل هڅې له خنډ سره مخامخ کړې دي.  د دې دوه ورځنۍ سرمشریزې د لومړۍ شپې خبرې به د مدیترانې سمندرګي په ختیځ کې له ترکیې سره د یونان او قبرس پر لانجې متمرکزې وي.  ترکیې په جولای میاشت کې دې سیمې... Читать дальше...

اوکرایني چارواکي د اوکراین د ختیځې سیمې لوهانسک په ځنګلونو کې د درانه اور د لګېدو له کبله د لږترلږه ۵ کسانو د مړینې خبر ورکوي.  د اوکراین د بېړنیو خدماتو دولتي ادارې نن په یوه بیان کې همداراز وویل چې د سیمې د درېیو ولسوالیو په ځنګلونو کې د اور لګېدو په پېښه کې ۱۰ نور کسان هم ټپیان شوي او ۱۲۰ تنه نور له سیمې ایستل شوي دي.  چارواکي وايي چې د اور وژنې لپاره د اطفائیې زر تنه پرسونل سیمې ته استول شوي. د ولسمشر ولادیمیر زلنسکي د قانون د تنفیذ له ځواکونو غوښتي چې د اور لګېدو علت معلوم کړي.

په شمال کې شاهین قول اردو، په سرپل ولایت کې د طالبانو د یوه سرګروپ د نیولو خبر ورکوي.  د ۲۰۹ شاهین قول اردو مطبوعاتي څانګه په یوه بیان کې وايي چې د نعیم په نوم د طالبانو دا سرګروپ له خپلو دوو وسله‌والو سره په صیاد ولسوالۍ کې له افغان امنیتي-دفاعي ځواکونو سره د نښتې پر مهال نیول شوی.  په بیان کې راغلي دي چې له دې کسانو څخه وسلې او چاودېدونکي مواد هم ترلاسه شوي دي.

د هلمند امنیتي چارواکي په نهر سراج ولسوالۍ کې په یوه موټربم چاودنه کې د لږترلږه ۱۱ کسانو د وژل کېدو خبر ورکوي.  د هلمند د والي ویاند عمر ځواک وايي، چاودنه تېر ماښام د یوې امنیتي پوستې مخې ته وشوه او قربانیان‌یې څلور ملکي وګړي او اووه سرتېري دي. د دې برید مسؤلیت تر اوسه هېڅ یوې ډلې نه‌دی منلی.  په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندوی دفتر یوناما ویلي دي چې د روان ۲۰۲۰ کال په لومړۍ نیمايي کې د افغانستان په جګړو کې له ۱،۲۸۰ زیات ملکي وګړي وژل شوي دي.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ او ددې هیواد د ولسمشرۍ په راتلونکي انتخاباتو کې یې سیال جوبایډن له ترینګلتیا ډکه یوه مناظره تېره کړه. د دواړو خواوو ترمنځ جنجال پارونکي ټکي کوم وو؟ دې ویډیو کې یې وګورئ

د افغانستان د ملي مصالحې عالي شورا مشر وایي په دوحه کې د افغان حکومت او طالبانو د مذاکراتي پلاويو د تماس ډلو ترمنځ د "حنفي او جعفري فقې" پر سر اختلافات تر ډېره حل شوي دي.  عبدالله عبدالله د چهارشنبې په ورځ اسلام‌اباد ته د سفر په وروستۍ ورځ د فرانسې خبري اژانس ته ویلي چې یو له هغو خنډونو چې د دوحې د خبرو اترو د پرمختګ مخه‌یې ډب کړې، تر ډېره حل شوی دی.  ښاغلي عبدالله ویلي چې دواړه لوري د سولې په مذاکراتو کې له شیعه‌ګانو سره  له تبعیض پرته د حنفي فقې  د نقش په رسمیت پېژندلو سره سلا شوي دي.  دا... Читать дальше...

د فاریاب ځایي چارواکي وايي چې د یوې ۲۸ کلنې مېرمنې د قتل په تور یې د هغې خاوند او یو خپلوان نیولي دي. د فاریاب د امنیه قوماندانۍ ویاند کریم یورش ازادي راډیو ته وویل چې دا ښځه جمیله نومېده او د سې شنبې په ورځ کله چې د بلچراغ ولسوالۍ څخه د دغه ولایت مرکز میمنې ښار ته د تګ په حال کې وه د "خشت پل" په سیمه کې د دوه تنو وسله‌والو له‌خوا له موټر راښکته او بیا په ډزو وژل شوې ده. ښاغلي یورش زیاته کړه چې وژل شوې مېرمن اومېندواره هم وه او د دوه تنو ماشومانو په وړاندې یې چې عمرونه‌یې له ۱۰ کلونو کم ول، وژل شوې ده. Читать дальше...

د سېپټېمبر پر ۲۸مه د افغانستان لپاره د پاکستان وزیراعظم ځانګړي استازي محمد صادق اعلان وکړ چې په خیبر پښتونخوا کې به له افغانستان سره ټولې تړلي لارې په اوونۍ کې د څلورو ورځو لپاره د خلکو پرمخ د تګ راتګ لپاره خلاصه وي، خو په ننګرهار کې په سلګونو داسې ښځینه او نارینه د تېرو څو مياشتو راهيسې د لارو بنديدو له کبله بند پاتې دي چې کورونه يې په پاکستان کې دي او په پاسپورټونو کې يې د ويزو مودې پای ته رسېدلي دي. دوی د ننګرهار ولایتي چارواکو غواړي چې د پاکستان له سفارت غوښتنه وکړي چې افغانانو ته ويزې ورکړه پيل کړي. Читать дальше...

د عراقي کردستان په اربیل کې هغه ځای ته نږدې توغندي لګېدلي دي چې هلته امریکایي ځواکونه دېره دي. دا پېښه په داسې وخت کې شوې ده چې په پلازمېنه بغداد کې د امریکا سفارت خبرداری ورکړی دی چې په وروستیو میاشتو کې د توغندیو بریدونه پرې زیات شوي او که‌یې د عراق حکومت غم ونه‌خوري سفارت به بند کړي. یوې ایران پلوه مشکوکې وسله‌والې ډلې لږترلږه شپږ توغندي د اربیل هوایي ډګر په لور ویشتلي دي چې هلته نږدې امریکایي ځواکونه دېره دي. د عراق د کردستان د ترورېزم ضد څانګې د چهارشنبې په ورځ تور پورې کړ چې دا توغندي د عراق الحشد الشعبي ډلې ویشتلي دي. Читать дальше...

په شمال کې شاهین قول اردو وايي چې وسله‌والو طالبانو په فاریاب ولایت کې یوه حامله مېرمن په ډزو وژلې ده. د ۲۰۹ شاهین قول اردو ویاند حنیف رضايي وايي چې پېښه د سې شنبې په ورځ د فاریاب د مرکز میمنې او پښتونکوټ ولسوالۍ ترمنځ لاره کې شوې. هغه وویل: "دا مېرمن چې له پښتونکوټ ولسوالۍ څخه میمنې ښار ته روانه وه او یو ۱۳ کلن ماشوم هم ورسره و، له بده مرغه وسله‌والو طالبانو د دوی موټر درولی، دا مېرمن‌یې راښکته کړې، بې له سوال ځوابه‌یې د ماشوم او د موټر د سپرلۍ په مخکې یې ډزې پرې کړې دي." په فاریاب کې د بشري... Читать дальше...

ازادي راډيویي مجله

د افغانستان کرنې، اوبو لګونې او مالدارۍ وزارت وایي، سږ کال به د هلمند ولایت کروندګرو باندې ۱،۲۰۰ مټریک ټنه اصلاح شوي غنم ووېشل شي. د دې وزارت ویاند اکبر رستمي ازادي راډیو ته ویلي، روان کال ټول هېواد کې ۵.۱ میلیون ټنه غنم کرل شوي چې ډېری یې تخار، هلمند، کندهار ،نیمروز کې کرل شوي دي. د ښاغلي رستمي په وینا، په پام کې ده چې د کرنې، اوبو لګونې او مالدارۍ وزارت به روان کال ټول هېواد کې ۱۴،۰۰۰ ټنه اصلاح شوي تخمونه په ۶۰۰ کرونګرو ووېشي. د کرنې، اوبو لګونې او مالدارۍ وزارت د معلوماتو له مخې، روان کال... Читать дальше...

په کینیا کې د ماسای قبیلې لویه غونډه هر ۱۰ کاله وروسته کېږي چې پکې د مېلې غوندې خوشالۍ وي او خلک په اور وریته کړې غوښه خوري. په دې غونډه کې ګڼ جنګیالي ځوانان رسماً د قبیلې مشري ترلاسه کوي. په اړه یې د رویټرز اژانس ویډیويي رپورټ.

د اکتوبر لومړۍ نيټه په ټوله نړۍ کې د مشرانو او بډاګانو نړيواله ورځ لمانځل کېږي. ملګري ملتونه له ديرشو کلونو راهيسې دا ورځ لمانځي. په پاکستان کې د بډاګانو ژوند څنګه تېرېږي او هغوی د دې ورځې په اړه څه وايي.

د افغانستان د ملي مصالحې عالي شورا مشر عبدالله عبدالله وایي چې د افغان دولت او طالبانو مرکچیان پر یو لړ هغو اختلافي مسایلو روغې جوړې ته نږدې شوي چې په قطر کې یې د دواړو لورو ترمنځ د سولې خبرې ټکنۍ کړې دي. دواړو لورو چې د تېرې سپټمبر میاشتې له ۱۲مې راهیسې په دوحه کې خبرې پیل کړي تر اوسه‌یې د خبرو د دوام لپاره کړنلاره نه‌ده نهایي کړې. یو د اختلافي ټکو پر حنفي مذهب د طالبانو ټینګار دی، خو د افغان دولت مرکچیانو د جعفري مذهب چې د افغانستان په اساسي قانون کې یې د پیروانو حقونه خوندي شوي، مسئله رامخې ته کړې ده. Читать дальше...

د امریکا دوه ستر هوایي شرکتونو امیریکن او یونایټډ په پام کې لري چې سر له ننه له ۳۲ زرو زیات کارکوونکي له کاره رخصت کړي. له دغو دواړو شرکتونو چې له کانګرسه‌یې د میلیاردونو ډالرو مرسته ترلاسه کړې، غوښتل شوي و چې د سپټمبر د میاشتې تر پایه څوک له کاره ونه‌باسي. که له دوی سره بیا مرسته ونه‌شي ښایي ګڼ کسان له کاره وباسي. دواړو هوایي شرکتونو ویلي چې د دې کار مخه نیول کېدای شي که د ټرمپ اداره او کانګرس د کارونو د خوندیتوب د ملاتړ لپاره د شپږو نورو میاشتو په مخه پر نورو ۲۵ میلیارده ډالرو مرستې موافقه وکړي. Читать дальше...

د پاکستان اپوزيشن ګوند، مسلم ليګ (ن) رهبر او پخواني وزیراعظم نوازشريف يو ځل بيا د جمهوريت په پياوړتيا زور راوړی او پر امنيتي ادارو يې په سياست کې د لاسوهنې تور پورې کړی دی. نوموړي د سپتمبر په ۳۰مه له لندنه د ويډيو لينک له لارې په پاکستان کې د خپل ګوند مرکزي کمېټۍ له غړو سره خبرې کولې. هغه اوسنی پارليمنټ بې واکه وباله او ویې ويل چې په دې اړه خاموشي ښه نه ده. نواز شريف زیاته کړه: ''په ټاکنو کې چې کومه درغلې شوې وه، آیا هغه صحيح وه؟ ايا تاسو هغه منئ؟ زما خو یې ضمير نه مني. سياسي يا نه سياست.. د يو چا ضمير هم وي. Читать дальше...