Новости за 09.10.2019

ГIалгIайн жигархочун Саутиева Зарифин адвокаташа дехнера Ставропол-мехкан кхеле иза шо чекхдолучу хене кхаччалц лаьцна латтор къобалдеш Ессентуки-гIалин кхело​ бина сацам юхабаккхар.   «Иза изоляторехь ца кхобуш, муьлххачу а кхечу таIзаран хьелашка яккхар дехнера оха – цIера дIасаяла ца магочу кепехь я закъалтаца араялийтар. Оха массо а оьшу гIуллакх динера иза дIахецар магадайта: кара а йина, кечйинера цунна шенна чохь Iан хIусам, закъалтанна эшахь а аьлла, кечдинера ах-миллион сом а. Амма ца хили кхел тхоьгахьа»... Читать дальше...

Дагестанан коьрта шахьаран мэр Iийна Мусаев Муса тахана, кхаарийдийнахь, араваьккхина набахтера, хааамбина Маршо Радион ХIинжа-ГIаларчу Кировн кхелерчу хьостано. Хьалхо Кировн кхело хенал хьалха мукъаваккха магийнера Мусаев, амма прокуроро орзе баьккхира и сацам. Тахана кхело юхадаьккхина прокуроран дехар, лаьцна Мусаевн агIо. Стохка гурахь Дагестанерчу Советски кхело бехкевира шарахь гергга лаьцна кхобу экс-мэр шен балха тIехь даржо магочул а сов бакъо шена тIеэцарна. Кхелахочо Исаев Далгата... Читать дальше...

ГIалгIайчуьрчу блогеро Гелисханов Мохьмад-Басира шена бехк цабиллар дехна Нохчийчоьнан парламентан куьйгалхочуьнга Даудов  Мохьмаде («Лорде»). Оцу хьокъехь Даудовс яздо шен Instagram-ерчу агIонтIехь. Маршо Радионо дийцира байначу баттахь Даудов шена лийначу блогерца юкъаметтиг къасто а вахана, ГIалгIайчоьнан дозанехь иза шена тIеваре хьоьжуш, цунна луьйш латтарх лаьцна. Блогерна цатайнера Даудовн шина махканна юкъарчу дозанех йолу позици. Ца веара хIетахь шен довхо ган гIалгIайн жигархо. «Лорд» ша яьккхинчу... Читать дальше...

Малашев Владимир коьртехь волчу Къилба Кавказан археологийн тобано эзарнашкахь пхьегIаш, тарраш, шаьлтанаш, зударийн коча а, лерга а ухкурш дIасаелла ХIирийчуьрчу а, Нохчийчуьрчу а музейшка. "Оха хьалхо Соьлж-ГIала дIахьовсийначу хIуманашлахь уггаре тамаше, исбаьхьа экспонат яра стохка Теркйистехь карийна деши-дети кхелина говран дуьрста. ХIинца оха хIирашка дIаделла Мазалкехь карийна тарраш, шаьлтанаш, чухьожу куьзганаш, зударийн хазалгаш - ерриг а 1200 экспонат ", - дуьйцу экспедицин куьйгалхочо. Читать дальше...

Яралиев Юсуп Чахчар-шовда Ас цунна хастам бо, хастам! И хасто ма кӀордош вац со. Аз сирла дека и шовда, Цуьнга ладоьгӀча, аз дов сан. ДогӀу и, саоьзда шовда, Марзонан кеп хилла, ловзуш. Башха ду Чахчаран амат, Цо ешна историн абат. Яхь яйна ша хьийззал, атта кӀелдиссал са доцуш дац и. Шен дика ца хердеш нахах, Чахчаре хьежна дӀо малх а. Керчаеш тембоцу ойла, Мукъам бо шовдано шовкъе. Чахчаро литтина зама, Заманах дош а ду ала. Цо нохчийн маттахь мохь бетта, Некъ ларбо бердашца бертахь. Читать дальше...

Яралиев Юсуп Iаьнан малх Юрт самаели. Дуьне а къеги Мела схьакхетачу малхана. Можа-цӀен серло, ТӀаьхь-тӀаьхьа сенъеш, Къежа малх гӀовттучу нахана. Малх мерза хьоьжу, Ойлане, боьлуш, Лайн кӀайлло хьулдинчу Ӏаламе. Малхана диэза Хьестар гӀа, зезаг — Сатуьйсу цо бӀаьсте яларе. Юрт – иза халкъ ду. Ткъа серло – бакъдерг. ХӀара байт ешалаш самонца. Ло – хабарш лара. Ткъа Ӏалам — дахар. Маьлхан сурт дуьсти ас маршонца

Хаьржина керла тергамбархой, Алаудиновс кхерамаш туьйсу, Шира заманахь лелийна пхьегIаш

Яралиев Юсуп Дахаран хи /Кица/ Карош ду кица Дáхаран хица, Ца гахь а х1инца Хин луьста цинцаш. Юьхь йашош цинцаш Ца деттарх х1инцца, Карор ду хица Хьекъале кица. Хьуна и лаахь а, Хьуна ца лаахь а, Йа ахь и лахахь а, Ахь и ца лахахь а, Лахахь ца лахахь а, Лаахь ца лаахь а, Хаахь ца хаахь а, Магахь ца магахь а, Лакхахь а, лахахь а, Лахахь а, лакхахь а, Доьдучу хица Карор ду кица.

Яралиев Юсуп *** Илли ду, нур ду и — Дайх дисна дахар! Дай баьхна Маьлхан а, Лаьттан а сий деш. Вайн йиш яц кху лаьттахь Лар йоцуш даха, Вайна а дисна хир Цхьа кӀеззиг иллеш!

Яралиев Юсуп *** Сан корах чухьоьжу бӀаьрг сийна Ӏуьйре. Сан дагахьбалламийн дуьхе и юьйлу. Ӏехаво Ӏуьйрено, коьртах куьг хьоькхуш, Йицъяйта хьаьъначу селхенан хьоькхнаш.  Со Ӏуьллу, набарха валанзий, ваьллий, дахкаро, тӀехьерчаш, сагатдо лаьмнийн. ЦӀийелла, качъелла еана Ӏуьйре Йочана ян гӀерта, дохк-марха уьйуш. Я Ӏуьйре, лууш сан дог-ойла йовза, ХӀиллане забарш еш, юьйлу-те ловза?

Яралиев Юсуп *** Ac динчу a, дан дезачу a некъийн ойла ас йича, Кхочушдинчу а, дан дезачу а декхаршка ладоьгӀча, Кхе тилла дечиг доцу Ӏаьнан суьйре хьаьжира сан ойланечу товхане

Яралиев Юсуп Некъан амал Некъ — иза накъост ву, Хьекъале накъост, Хьанна хӀун накъост ву Амалца къастош. Стаг велахь тешаме,  Некъо и лоьру. Стаг велахь хьекъале, Вонах ца кхоьру. ЮьхьӀаьржа хӀутту некъ – Некъо и боху — Шен голатухийлехь Лечкъинехь бохам. ДогъӀаьржа адам гахь, Тарло и боха. Харцо и елахь а, Хаьа сатоха. Ямартло гайтинехь, Кхачалой хьекъал, Некъ хуьлу гӀайгӀане, Сагатдо некъо. Некъана догцӀена Некъахо веза. Некъан ирс догцӀена Волчунна къиэжа.

Яралиев Юсуп Дарц Дарц дара, Тен ца туьйш, Юткъа шок етташ, БӀаьрг белла ца вуьтуш, Юьхь тIе даш детташ, Буьрсачу цу дорцо Со бӀарзвинера, Са кхачо гӀерташ, цо ГIаддайинера, Къарлой ма гайталахь Шена хьо, бохуш, Зевнечу шен озехь Луш суна гlopa, Сел холчахӀоьттина Со йохье вохуш, Малх санна, цу дорцехь Сан кхане гора!

Яралиев Юсуп *** Алаза дисинарг деши ду, къаноша баьхна. Сан деган тӀорказахь и бахам гулбелла дукха. Хьех-мерх и чекхбаьлла, ТӀехйина наб санна, хьаьхна. Дешан ницкъ – олхазар, ваккха со цу хьолах мукъа.

Яралиев Юсуп Дахаран элпаш Ша дуьненахь даьхна хилар бакъдан, Дахарера элпаш деза дагна. Хаьа суна: хьоьхур дац и элпаш Ас цхьа даккхий синош дахаро, Я дех бисна болчу бахамо, Я кегдаро куьйгаш тӀера пӀелгаш Хьоьхур дац-кха дагна оьшу элпаш. Суна-м хаьа, суна-м билггал хаьа Хьоьхур дуй уьш ша вайн дахаро, Хьоьхур дуй уьш дахар ахаро, Доггах хьоьжуш къинхьегаман бӀаьра, Суна-м хаьа, суна-м билггал хаьа. Ша дуьненахь даьхна хилар бакъдан, Дахарера элпаш деза дагна. Къона бӀаьргаш, шу дуьнене хьовса! Читать дальше...

Яралиев Юсуп Кад ХӀун ца до адамо, дуьненахь лелаш? Чолхе ду адамийн кхолламийн некъаш. ХӀораммо цхьацца до: верта, нох, цӀенош... Ткъа пхьеро кад бина, ЦӀена кад бина цо нахана лело. Хууш дац, цу кедахь наха хӀун лелор: Цхьаммо-ма ша вахо, чохь ялта хьекхор, Ткъа вукхо-м ша вахо чу къаьркъа Ӏенор. Пхьеро-ма кад бина, ЦӀена кад бина цо нахана лело. Хаьий ткъа кхиволчо цу чохь хӀун лелор? Цхьа ямарт, дӀаьвше хьоькх цо пхьерах елор Я дашо седарчий кеда чохь къегор, — Ткъа пхьеро-м кад бина, ЦӀена кад бина цо нахана лело. Читать дальше...

Яралиев Юсуп Седарчийн буьйсанна ЛадогӀал, хӀай накъост, ойлае вайша, Д1о стиглахь богучу седано санна. Нур делош, хьоьжу и кху лаьтта вайга, Шен йиш хиларна, хӀай, шен йиш хиларна. ЛадогӀа ахь, накъост, ойла ер вайша... Стиглара и седа-м шен стиглахь лепа. Кху лаьттан седарчий дац тӀаккха вай а? Кху лаьттахь ма ду вай. Ткъа вай ца лепа… ЛадогӀа ахь, накъост, ойла ей вайша Цу стиглахь догучу седарчийн нуьрца. Йина хир и ойла вайн ворхӀе дайша Шайн цхьацца седанца, яхьбуьйлуш цуьнца. Читать дальше...

Нохчийн меттан хьехархочо цIахь бан белла болх

Талла долийна дас шен йоIанна еттар, хаамбо ГIалгIайчоьнан полицино шен Instagram-каналехула. Несарарчу полицин кхиазхойн декъан белхахой бахана 39 шо долу вахархо волчу, шайн декъе вигина иза. Да къерахилла ша шен 7 шо долчу йоIанна еттарх. Цо дийцина, шен догдатIийнера йоIа, цIавеъначу шена, петаран неI догIанца дIа а къевлина, схьа ца йоьллуш, аьлла. ЦIа чу ца валавелла да догIанаш схьадосту говзанчаш кхайкхича бен, ткъа чукхаьчча йиттина цо беранна шен "дог Iаббалц". Карарчу муьрехь дас... Читать дальше...

Нохчийчоьнан чоьхьарчу гIуллакхийн министран хьалхарчу гIовсо Алуудинов Аптис видео яьржийна, ша а, кхин массех стаг а мехкан куьйгалхо Кадыров вен гIоьртина бохуш лелачу хабаршна дуьхьал. Цхьана десачу цIаьлгахь, спортан кIайн духарахь, паргIатваьлла Iа Алаудинов, цо чIагIонаш йо, ша цкъа а къастар вац Кадыровх дIа, бохуш. Ала деза, кIезиг богIу нохчийн гIиллакхца цуьнан мотт а, халкъе вистхила охьахууш тIедоьхна духар а. Шена тIе доцург кхуьллучу журналисташца ша кхелехула юкъаметтиг къастор ю, боху Алаудиновс. Читать дальше...

43 махкахь карлаяьхна шайн системера комиссеш, хаамбина Оьрсийчоьнан Юкъараллерчу тергамбархойн комиссино. Цо бахарехь, халкъан тидам тIехь лаьтта тергамбархойн комиссешна – шишша стаг хилла мехкашкарчу конкурсашкахь церан декъахь хила лууш. Юьйцучу 43 мехкан комиссешка чекхваьлла 700 стаг, карлаяьхна комиссеш  Нохчийчохь, Дагестанехь, Краснодар-махкахь. ХIора комиссин декъашхойн терахь ду 5-нна тIера 40 стаге кхочуш. Мехкашкара кандидаташ тIечIагIбина Оьрсийчоьнан Юкъараллерчу тергамбархойн комиссехь. Читать дальше...

2015-чу шарахь шен доьзалца Шема дIаяхна, даIишхойх дIакхеттачу Туркестанан кIоштарчу вахархочун Мауленов Маратан йоIна набахтехь даккха пхи шо хан кхайкхийна. "Исламан пачхьалкх" шех олучу тобанхошна гIо латторна бехкейина иза прокуратурано. Аидин жимахволу ваша а набахтехь ву. ЙоьIан воккхаволу ваша а, да а кхелхина Шемахь.

Избербашан кхеташонан массо депутат реза а волуш, Исаков Мохьмад хIоттийна оцу гIалин мэр. ХIинццалц дарж ханна дара цуьнан карахь. "Кавказ.Реалиига" меттигерчу жигархочо Хадулаев Шемала дицарехь, "цхьа а конфликт йоцуш, парггIат чекхбевлла харжамаш". 14 стаг хилла официалехь дарже ваха лаам бовзийтина, царех цхьаъ ца веана кхеташоне, кхечо ша юхаяьккхира шен кандидатура. Висинчу 12-ннах шиъ къастийра кхоже ваккха: Исаков а, Алиев Мурад а. "ГIалин кхеташонан 21 депутатах балха веанарг 11 вара. Читать дальше...

Нохчийчуьрчу юкъаралхочо дуьйцу шалха нускалш кхийларх а, зударийн бакъонех а

Шинарийдийнахь Пятигорскехь, Халкъан антитерроран комитетан куьйгалхо, ФСБ-н директор Бортников Александр коьртехь а волуш, дIаяьхьира комитето шен рогIера кхеташо. Цига баьхкинера Къилбаседа Кавказан мехкийн массо а куьйгалхой, амма вацара Нохчийчоьнах жоп луш волу Кадыров Рамзан, хаамбо Iедална герга ларалучу "СКФО Telegraph" телеграм-канало. Нохчийчоьнан цIарах кхеташонехь дакъалаьцна премьер-министра Хучиев Муслима. Амма йоьду кхеташо гойтуш, Антитерроран комитето шен сайте даьхначу суьрташ тIехь вац иза гуш... Читать дальше...