Amfilohijeve poruke na fasadama

Treba na svaku zgradu, ne samo na jednu… zato što je to zaslužio, kaže Nikšićanin Tomislav Ognjenović, komentarišući postere sa likom mitropolita Srpske pravoslavne crkve (SPC) Amfilohija na fasadi dvije stambene zgrade u Nikšiću, drugom po veličini gradu u Crnoj Gori.

Amfilohije Radović, koji je tri decenije bio na čelu SPC u Crnoj Gori preminuo je 30. oktobra, prošle godine od posljedica infekcije korona virusom. Nakon njegove smrti, osim bilborda pored puteva, na fasadama zgrada pojavili su se murali i posteri sa njegovim likom. Uglavnom u Crnoj Gori, ali i u Srbiji i Republici Srpskoj.

Uz lik je napisana poruka “Od Đeda (Amfilohije) zavjet ostao, kapela na Lovćenu i život za Kosovo”.

Vjerski aktivizam u službi politike ?

Istoričar Miloš Vukanović smatra da na taj način pristalice SPC i oni koji stoje iza njih žele da gradeći kult Amfilohijeve ličnosti pošalju i političke poruke.

“Konačan cilj ove akcije je mobilizacija jednog nacionalnog korpusa oko nekih na izgled novih ideja a zapravo samo prepakovanih starih poruka. Zastrašujuća je sličnost svega ovoga sa simbolikom iz devedesetih i ovo mi liči na ponovno otvaranje vrata agresivnom nacionalizmu koji nas vodi u sve dublje podjele“, kaže Vukanović za Radio Slobodna Evropa (RSE).

On ističe da je u pitanju fenomen koji se događa i u svijetu u slučajevima kada se vjerski aktivizam koristi za promovisanje političkog djelovanja.

“Najslikovitiji je primjer Irana i onoga što se dešavalo nakon 1979.godine, nakon iranske revolucije i pojave ajatolaha Homeinija. Tu povlačim paralelu zbog načina kako su oni formirali kult Homeinija i kako su vjersko djelovanje iskoristili za promovisanje političkog”, navodi Vukanović.

Vjerski analitičar iz Beograda Draško Đenović za RSE kaže da je slavljenje mitropolita Amfilohija na ovaj način posljedica političkog trenutka i užarene atmosfere u Crnoj Gori zbog debate o Zakonu o slobodi vjeroispovijesti.

“Ovo je neka vrsta poleta koji će za 6 meseci, godinu ili dve da nestane. To vam je ona varijanta kada neko umre pa svi pričaju o njemu a onda ga se poslije 5 godina ni rođena familija više ne seća. Ovakve stvari sa posterima i muralima su sada prisutne zbog borbe crkve oko zakona ali mislim da će se to promeniti kada ta priča više ne bude na dnevnom redu”, smatra Đenović.

Amfilohije je u znak protesta, nakon usvajanja za SPC sporne verzije Zakona o slobodi vjeroispovijesti krajem 2019. godine, pokrenuo masovne litije koje su sa kratkim prekidima održavane do parlamentarnih izbora 30. avgusta iste godine. Za te izbore Amfilohije je pozvao pristalice da ne glasaju za vladajuću Demokratsku partiju socijalista (DPS) koja je inicirala donošenje zakona.

DPS je nakon tri decenije izgubila na izborima, a na vlast je došla tročlana koalicija, čiji je veći dio, uključujući i novog premijera Zdravka Krivokapića, blizak Srpskoj pravoslavnoj crkvi.

Postavljanjem postera i iscrtavanjem murala sa likom Amfilohija Radovića na fasadama zgrada, vjernici i pristalice SPC mu kako su istakli, iskazuju zahvalnost za ključnu ulogu koju je mitropolit imao “u odbrani svetinja od bivše vlasti Demokratske partije socijalista”.

Na magistralnom putu od Budve ka Cetinju postavljeno je par bilborda nepoznatih naručilaca sa slikom preminulog mitropolita SPC Amfilohija i natpisom “Biće teško ali nastavljamo kako si nas ti učio”.

Posteri i murali postavljeni bez dozvole

U Nikšiću su na dvije lokacije bez dozvola gradskih vlasti postavljeni posteri sa likom mitropolita SPC Amfilohija.

“Provjerom stanja na terenu komunalni inspektor je utvrdio da se na dvije lokacije na fasadama zgrada nalaze slike (posteri) pokojnog Amfilohija koji su postavljeni bez odobrenja nadležnog organa”, kaže za Radio Slobodna Evropa Bojana Vuković iz Sekretarijata za inspekcijski nadzor u Nikšiću, navodeći da je izdat nalog za uklanjanje.

“Takođe, komunalna inspekcija će pokrenuti prekršajni postupak protiv počinilaca ovih prekršaja”, ističe Vuković.

Za RSE je iz Opštine Mojkovac saopšteno da je komunalni inspektor u tom gradu na sjeveru Crne Gore takođe donio rješenje o uklanjanju murala sa likom Amfilohija Radovića, sa jedne od stambenih zgrada i naredio vraćanje fasade u prvobitno stanje.

“Prema važećim propisima na fasadama stambenih zgrada nije dozvoljeno oslikavanje murala, ispisivanje grafita ili bilo kakvih pisanih poruka. Opština je postupila u skladu sa zakonom i odbila zahtjev za izdavanje odobrenja za oslikavanje murala”, naveli su iz mojkovačke opštine u odgovoru RSE.

Dok se čeka konačni epilog ovih slučajeva, postavlja se pitanje da li je ovakav način slavljenja lika i djela vjerskog vođe u suprotnosti sa sekularnim uređenjem države Crne Gore, u čijem Ustavu piše da je građanska država u kojoj su vjerske zajednice odvojene od države.

Idolopoklonstvo kao dio tradicije

Vjerski analitičar Draško Đenović ističe da je bilo kakvo idolopoklonstvo u religiji pogrešno, ali da je uvijek bilo prisutno u istoriji.

“Crnogorci su bili idolopoklonici i prema Njegošu koji je bio i državnik i vladika. Svedoci smo da je u vreme Jugoslavije svaka kancelarija imala slike i portrete Josipa Broza Tita“, navodi Đenović.

Đenović naglašava  i da istinski vjernici slave samo Boga a nikako ljude i pojave, citirajući Sveto pismo:

“Ne pravi sebi rezani lik niti bilo kakvu sliku od onoga što je gore na nebesima ili dole na zemlji ili u vodama ispod zemlje. Ne klanjaj im se niti im služi, jer sam ja, Gospod, tvoj Bog.”

Dosta je toga paganskog u našim običajima što nema veze sa hrišćanstvom, što nije dobro, kaže Đenović, ali je “što bi se reklo ušlo u narod”.

Lokalna i državna vlast

I dok u Nikšiću i Mojkovcu gdje je na vlasti DPS koja je od avgusta u opoziciji na državnom nivou, traže uklanjanje postera i murala, niko iz Vlade Crne Gore nije se odredio po tom pitanju.

Vlada čiji je veći dio ministara blizak SPC je, po riječima premijera Zdravka Krivokapića, formirana po simbolici 12 apostola.

“Vlada će imati 12 ministarstava i to za mene ima simboliku 12 apostola o kojima nas je stalno podučavao naš mitropolit (Amfilohije)", kazao je Krivokapić 3. novembra prošle godine.